Cấu tạo chung của hộp số gồm : Nắp và vỏ hộp số, bộ phận gài số, hệ thống bánh răng, các bạc đạn và các trục của hộp số.
1 Nắp và vỏ hộp số:
Nắp hộp số ngoài nhiệm vụ che kín còn có tác dụng để lắp các bộ phận khác như cơ cấu gài số.
Vỏ hộp số dùng đỡ bạc đạn của trục hộp số và chứa dầu bôi trơn bánh răng. Ngoài ra còn được thiết kế một nút châm dầu và một nút xả dầu.
Hình 1 : Vỏ và các bộ phận bên ngoài bảo vệ hộp số 2 Bạc đạn:
Hộp số tay thường sử dụng ba loại bạc đạn: bạc đạn cầu, bạc đạn đũa và bạc đạn kim.
Được lắp chặt phía sau hộp số, dùng để chứa trục ra và dùng để lắp bộ phận chắn dầu. Vỏ bao bạc đạn được hoạt động như một ống bao dùng để bao lấy bạc đạn trước hộp số, joint được chận giữa hộp số và ống bao để ngăn chận sự rò rỉ dầu.
4: Trục hộp số:
Làm bằng thép và lắp bên trong vỏ hộp, hộp số thường gồm có bốn trục: trục sơ cấp, trục thứ cấp, trục trung gian và trục số lùi.
· Trục sơ cấp hay trục bị động của ly hợp, gối trên hai ổ bi: Một trong lòng bánh đà, một trong vỏ hộp số. Trên trục mang bánh răng thường răng xuyên ăn khớp, đồng thời có lỗ đặt ổ bi cho trục thứ cấp.
· Trục thứ cấp có răng then hoa, đầu trước dùng vòng bi đũa để lắp vào đầu sau của trục sơ cấp, đầu sau dùng vòng bi cầu được đặt trên vách ngăn. Trục thứ cấp được lắp đồng tâm với trục sơ cấp.
· Trục trung gian gồm các bánh răng có đường kính khác nhau được chế tạo thành một khối và được bắt chặt trên trục, được đặt trên các vòng bi lắp vào vỏ hộp số, trục trung gian luôn luôn quay cùng với trục sơ cấp.
· Trục số lùi là một trục ngắn dùng để đỡ các bánh răng lùi trên cả hai trục trung và trục thứ cấp.
5 Cơ cấu sang số:
Được bố trí nơi nắp phía trên hay bên hộp số, dùng để cài số tới và đưa các bánh răng về vị trí trung gian ( số 0 ). Việc sang số được tiến hành bằng cách di chuyển các bánh răng hoặc khớp nối trên trục thứ cấp.
6: Bánh răng hộp số:
Bốn nhóm tiêu chuẩn: Trục vào, trục trung gian, trục thứ cấp và lùi.
· Khi bánh răng trục vào quay trục trung gian, các bánh răng trục trung gian quay bánh rănh trục thứ cấp và bánh răng lùi. Khi gài số 1, tức là cần một tỷ số truyền lớn thì bánh răng nhỏ trục trung gian sẽ quay một bánh răng lớn hơn trên trục thứ cấp. Khi gài số cao thì bánh răng lớn trên trục trung gian quay bánh răng có kích thước bằng hoặc nhỏ hơn bánh răng trên trục thứ cấp. Khi gài số lùi công suất sẽ truyền từ bánh răng trục trung gian đến bánh răng số lùi và ăn khớp với bánh răng trên trục thứ cấp, quá trình truyền động này làm đảo chiều quay trục thứ cấp.
· Bánh răng trục trung gian dùng để ăn khớp với các bánh răng trục thức cấp, bộ bánh răng chế tạo bằng thép. Nhưng do kích thước của các cặp bánh răng không bằng nhau nên tỷ số truyền khác nhau.
· Bánh rănglùi có thể có thể ăn khớp trên cả hai trục trung gian và thứ cấp
· Bánh răng trục thứ cấp truyền chuyển động quay từ trục trung gian đến trục thứ cấp. Khi không gài số các bánh răng trục thứ cấp quay tự do trên trục.
1 Nắp và vỏ hộp số:
Nắp hộp số ngoài nhiệm vụ che kín còn có tác dụng để lắp các bộ phận khác như cơ cấu gài số.
Vỏ hộp số dùng đỡ bạc đạn của trục hộp số và chứa dầu bôi trơn bánh răng. Ngoài ra còn được thiết kế một nút châm dầu và một nút xả dầu.
Hình 1 : Vỏ và các bộ phận bên ngoài bảo vệ hộp số
Hộp số tay thường sử dụng ba loại bạc đạn: bạc đạn cầu, bạc đạn đũa và bạc đạn kim.
Hình 2 : Vòng bi Cầu – Đũa - Kim
3. Đuôi hộp số và vỏ bao bạc đạn:
Được lắp chặt phía sau hộp số, dùng để chứa trục ra và dùng để lắp bộ phận chắn dầu. Vỏ bao bạc đạn được hoạt động như một ống bao dùng để bao lấy bạc đạn trước hộp số, joint được chận giữa hộp số và ống bao để ngăn chận sự rò rỉ dầu.
4: Trục hộp số:
Làm bằng thép và lắp bên trong vỏ hộp, hộp số thường gồm có bốn trục: trục sơ cấp, trục thứ cấp, trục trung gian và trục số lùi.
Hình 3: vị trí trục bố trí trong hộp số
· Trục thứ cấp có răng then hoa, đầu trước dùng vòng bi đũa để lắp vào đầu sau của trục sơ cấp, đầu sau dùng vòng bi cầu được đặt trên vách ngăn. Trục thứ cấp được lắp đồng tâm với trục sơ cấp.
· Trục trung gian gồm các bánh răng có đường kính khác nhau được chế tạo thành một khối và được bắt chặt trên trục, được đặt trên các vòng bi lắp vào vỏ hộp số, trục trung gian luôn luôn quay cùng với trục sơ cấp.
· Trục số lùi là một trục ngắn dùng để đỡ các bánh răng lùi trên cả hai trục trung và trục thứ cấp.
Hình 4: Hình vẽ tách rời các bộ phận chủ yếu của hộp số
1. Khoen chận bánh răng số 3-4 26. Nút xả dầu
2. Vòng đồng tốc bánh răng số 3-4 27. Nút châm dầu
3. Ống răng gài số 3-4 28. Vỏ hộp số
4. Khoá chuyển 3-4 29. Ron đệm làm kín
5. Vòng đồng tốc số 3 30. Trục răng then hoa
6. Bánh răng số 3 31. Long đền bánh răng số 1
7. Khoen chận bánh răng số 2 32. Bạc đạn cầu phía sau
8. Long đền bánh răng số 2 33. Khoen chận
9. Bánh răng số 2 34. Đĩa đệm
10. Vòng đồng tốc bánh răng số 2 35. Phốt đệm
11. Khoen chận trục chính 36. Long đền chận trục trung gian
12. Lò xo vòng đồng tốc 37. Long đền giữ bi đũa
13. Khóa chuyển số 2 và 1 38. Bạc đạn đũa phía sau
14. Vòng đồng tốc bánh răng số 1 39. Bánh răng trục trung gian
15. Bánh răng số 1 40. Long đền chận trục trung gian
16. Vòng đồng tốc số 3-4 41. Trục trung gian
17. Vòng đồng tốc số 1-2 42. Chốt
18. Nắp đậy bạc đạn trước 43. Trục số lùi
19. Phốt chận dầu 44. Chốt
20. Đệm làm kín 45. Bạc đạn đũa trên trục số lùi
21. Khoen chận 46. Bánh răng quay trơn số lùi
22. Vòng hãm 47. Bánh răng chủ động số lùi
23. Bạc đạn cầu phía trước 48. Long đền bạc đạn đũa số lùi
24. Trục sơ cấp 49. Long đền bánh răng số lùi
25. Bạc đạn đũa
2. Vòng đồng tốc bánh răng số 3-4 27. Nút châm dầu
3. Ống răng gài số 3-4 28. Vỏ hộp số
4. Khoá chuyển 3-4 29. Ron đệm làm kín
5. Vòng đồng tốc số 3 30. Trục răng then hoa
6. Bánh răng số 3 31. Long đền bánh răng số 1
7. Khoen chận bánh răng số 2 32. Bạc đạn cầu phía sau
8. Long đền bánh răng số 2 33. Khoen chận
9. Bánh răng số 2 34. Đĩa đệm
10. Vòng đồng tốc bánh răng số 2 35. Phốt đệm
11. Khoen chận trục chính 36. Long đền chận trục trung gian
12. Lò xo vòng đồng tốc 37. Long đền giữ bi đũa
13. Khóa chuyển số 2 và 1 38. Bạc đạn đũa phía sau
14. Vòng đồng tốc bánh răng số 1 39. Bánh răng trục trung gian
15. Bánh răng số 1 40. Long đền chận trục trung gian
16. Vòng đồng tốc số 3-4 41. Trục trung gian
17. Vòng đồng tốc số 1-2 42. Chốt
18. Nắp đậy bạc đạn trước 43. Trục số lùi
19. Phốt chận dầu 44. Chốt
20. Đệm làm kín 45. Bạc đạn đũa trên trục số lùi
21. Khoen chận 46. Bánh răng quay trơn số lùi
22. Vòng hãm 47. Bánh răng chủ động số lùi
23. Bạc đạn cầu phía trước 48. Long đền bạc đạn đũa số lùi
24. Trục sơ cấp 49. Long đền bánh răng số lùi
25. Bạc đạn đũa
5 Cơ cấu sang số:
Được bố trí nơi nắp phía trên hay bên hộp số, dùng để cài số tới và đưa các bánh răng về vị trí trung gian ( số 0 ). Việc sang số được tiến hành bằng cách di chuyển các bánh răng hoặc khớp nối trên trục thứ cấp.
Hình 5: Cơ cấu sang số kiểu thanh trượt
Bốn nhóm tiêu chuẩn: Trục vào, trục trung gian, trục thứ cấp và lùi.
· Khi bánh răng trục vào quay trục trung gian, các bánh răng trục trung gian quay bánh rănh trục thứ cấp và bánh răng lùi. Khi gài số 1, tức là cần một tỷ số truyền lớn thì bánh răng nhỏ trục trung gian sẽ quay một bánh răng lớn hơn trên trục thứ cấp. Khi gài số cao thì bánh răng lớn trên trục trung gian quay bánh răng có kích thước bằng hoặc nhỏ hơn bánh răng trên trục thứ cấp. Khi gài số lùi công suất sẽ truyền từ bánh răng trục trung gian đến bánh răng số lùi và ăn khớp với bánh răng trên trục thứ cấp, quá trình truyền động này làm đảo chiều quay trục thứ cấp.
· Bánh răng trục trung gian dùng để ăn khớp với các bánh răng trục thức cấp, bộ bánh răng chế tạo bằng thép. Nhưng do kích thước của các cặp bánh răng không bằng nhau nên tỷ số truyền khác nhau.
· Bánh rănglùi có thể có thể ăn khớp trên cả hai trục trung gian và thứ cấp
· Bánh răng trục thứ cấp truyền chuyển động quay từ trục trung gian đến trục thứ cấp. Khi không gài số các bánh răng trục thứ cấp quay tự do trên trục.
Hình 6: Vị trí của các bánh răng lắp đặt trên trục
Hình 7: Các số của hộp số
