Lâu nay, khi đọc một số sách tham khảo bằng tiếng Việt, chúng ta vẫn nghe nhiều về 2 terms "Chỉ số cetane" và "Trị số cetane" . Vậy nên hiểu như thế nào đây? Cả 2 đều đúng hay có term nào không đúng chăng? Bài viết sau xin trình bày ý kiến của bản thân tôi sau khi tham khảo một số tài liệu. Chắc chắn vẫn còn nhiều thiếu sót, nên rất mong mọi người cho thêm ý kiến đóng góp:
- Trước hết xin trình bày định nghĩa về "Trị số cetane" (thực ra thì tôi không sành sỏi về tiếng Việt, chỉ thấy như trong động cơ xăng, người ta dùng term "Trị số octane", dịch từ English term "octane number" nên có thể dùng phép tương tự ở đây cho trường hợp "Cetane number"):
Đây là chỉ tiêu chất lượng quan trọng nhất của nhiên liệu diesel, đặc trưng cho khả năng tự bốc cháy của nhiên liệu diesel. Trị số cetane là một đại lượng quy ước, có giá trị (là một số nguyên nhận giá trị từ 0 đến 100) bằng tỷ số phần trăm thể tích của n-cetane (C16H34) trong hỗn hợp với alpha-methyl naphthalene (C10H7CH3) sao cho hỗn hợp này có khả năng tự bốc cháy tương đương với mẫu nhiên liệu diesel trong điều kiện thử nghiệm tiêu chuẩn (theo quy ước thì alpha-methyl naphthalene có trị số cetane bằng 0 và n-heptane có trị số cetane bằng 100).
Theo tiêu chuẩn Mĩ, phương pháp thử để xác định trị số cetane là ASTM-D.613
Mô hình động cơ test trị số cetane
Tuy nhiên phương pháp thử này tốn rất nhiều thời gian và nhiên liệu chuẩn nên người ta đề nghị ra phương pháp tính toán trị số cetane ước lượng và được gọi là chỉ số cetane (cetane index, CI). Việc tính toán này dựa trên một số chỉ tiêu đã biết của diesel như tỉ trọng, nhiệt độ sôi trung bình,...
Có thể dẫn ra đây những công thức tính chỉ số cetane theo ASTM-D.976:
- CI = -420,34 + 0,016G^2 + 0,192.G.log(M) + 65,01.[log(M)]^2 - 0,0001809.M^2
trong đó G là tỉ trọng API
M là nhiệt độ sôi trung bình của DO, tính theo độ Farenheit
hay công thức:
- CI = 454,74 -1641,416.D + 774,74.D^2 - 0,554.B + 97,803.(logB)^2
trong đó D là tỉ trọng ở 15 độ C, tính theo g/ml
B là nhiệt độ cất 50%, tính theo độ C
(--trích dẫn tài liệu: Kiều Đình Kiểm, Các sản phẩm dầu mỏ và hóa dầu, Nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật Hà Nội, 2005.)
Nếu theo những trích dẫn trên, có thể hiểu rằng kết quả cetane ghi trong các bảng số liệu hiện nay là cetane number (dịch là "Trị số cetane") hay cetane index (dịch là "Chỉ số cetane")? Vì theo tiêu chuẩn ASTM-D.613 có thể tính cetane number theo khá nhiều cách, tuy nhiên các công thức đó đều rất phức tạp, trong khi nhửng chỉ tiêu nhiên liệu như tỉ trong, nhệt độ cất 50%,... là những thông số đo đạc dễ dàng hơn, và từ đó làm cơ sở để xác định "Chỉ số cetane" (hay cetane index).
Trên đây là ý kiến của tôi về vấn đề nên dùng thuật ngữ thế nào cho chính xác? Mong mọi người đóng góp ý kiến!
- Trước hết xin trình bày định nghĩa về "Trị số cetane" (thực ra thì tôi không sành sỏi về tiếng Việt, chỉ thấy như trong động cơ xăng, người ta dùng term "Trị số octane", dịch từ English term "octane number" nên có thể dùng phép tương tự ở đây cho trường hợp "Cetane number"):
Đây là chỉ tiêu chất lượng quan trọng nhất của nhiên liệu diesel, đặc trưng cho khả năng tự bốc cháy của nhiên liệu diesel. Trị số cetane là một đại lượng quy ước, có giá trị (là một số nguyên nhận giá trị từ 0 đến 100) bằng tỷ số phần trăm thể tích của n-cetane (C16H34) trong hỗn hợp với alpha-methyl naphthalene (C10H7CH3) sao cho hỗn hợp này có khả năng tự bốc cháy tương đương với mẫu nhiên liệu diesel trong điều kiện thử nghiệm tiêu chuẩn (theo quy ước thì alpha-methyl naphthalene có trị số cetane bằng 0 và n-heptane có trị số cetane bằng 100).
Theo tiêu chuẩn Mĩ, phương pháp thử để xác định trị số cetane là ASTM-D.613
Mô hình động cơ test trị số cetane
Tuy nhiên phương pháp thử này tốn rất nhiều thời gian và nhiên liệu chuẩn nên người ta đề nghị ra phương pháp tính toán trị số cetane ước lượng và được gọi là chỉ số cetane (cetane index, CI). Việc tính toán này dựa trên một số chỉ tiêu đã biết của diesel như tỉ trọng, nhiệt độ sôi trung bình,...
Có thể dẫn ra đây những công thức tính chỉ số cetane theo ASTM-D.976:
- CI = -420,34 + 0,016G^2 + 0,192.G.log(M) + 65,01.[log(M)]^2 - 0,0001809.M^2
trong đó G là tỉ trọng API
M là nhiệt độ sôi trung bình của DO, tính theo độ Farenheit
hay công thức:
- CI = 454,74 -1641,416.D + 774,74.D^2 - 0,554.B + 97,803.(logB)^2
trong đó D là tỉ trọng ở 15 độ C, tính theo g/ml
B là nhiệt độ cất 50%, tính theo độ C
(--trích dẫn tài liệu: Kiều Đình Kiểm, Các sản phẩm dầu mỏ và hóa dầu, Nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật Hà Nội, 2005.)
Nếu theo những trích dẫn trên, có thể hiểu rằng kết quả cetane ghi trong các bảng số liệu hiện nay là cetane number (dịch là "Trị số cetane") hay cetane index (dịch là "Chỉ số cetane")? Vì theo tiêu chuẩn ASTM-D.613 có thể tính cetane number theo khá nhiều cách, tuy nhiên các công thức đó đều rất phức tạp, trong khi nhửng chỉ tiêu nhiên liệu như tỉ trong, nhệt độ cất 50%,... là những thông số đo đạc dễ dàng hơn, và từ đó làm cơ sở để xác định "Chỉ số cetane" (hay cetane index).
Trên đây là ý kiến của tôi về vấn đề nên dùng thuật ngữ thế nào cho chính xác? Mong mọi người đóng góp ý kiến!
