MinhDe
Tài xế O-H
MUÏCLUÏC
CHÖÔNG 1: HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂNOÂTOÂ Trang
TOÅNG QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂNOÂTOÂ........................................................ 1
Toång quan veà heä thoáng thoâng tin treânoâtoâ............................................... 2
Caáu truùc toång quaùt vaø phaân loaïi heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ...............
Caùc yeâu caàu cuûa heä thoáng thoâng tin treân oâ toâ..................................... 1.2. THOÂNG TIN DAÏNG TÖÔNG TÖÏ(ANALOG).......................................... 1.2.1. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo aùp suaát nhôùt..............................................
1.2.2. Ñoàng hoà nhieân lieäu............................................................................
1.2.3. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo nhieät ñoä nöôùc laøm maùt.............................. 1.2.4. Ñoàng hoà baùo toác ñoä ñoängcô............................................................... 1.2.5. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo toác ñoä xe................................................... 1.2.6. Ñoàng hoà ampere................................................................................ 1.2.7. Caùc maïch ñeøn caûnh baùo.....................................................................
1.3. THOÂNG TIN DAÏNG SOÁ(DIGITAL)
1.3.1. Caáu truùc côbaûn................................................................................
1.3.2. Caùc daïng maøn hình ..........................................................................
1.3.3. Sô ñoà tieâubieåu.................................................................................
CHÖÔNG 2: HEÄ THOÁNG CHIEÁU SAÙNG VAØ TÍNHIEÄU
HEÄ THOÁNG CHIEÁUSAÙNG
2.1.1. Nhieäm vuï, yeâu caàu vaø phaân loaïi.........................................................
2.1.2. Caùc chöùc naêng vaø thoâng soá cô baûn .....................................................
2.1.3. Caáu taïo boùngñeøn...............................................................................
2.1.4. Moät soá sô ñoà maïch ñieàu khieån heä thoáng chieáu saùng...........................
HEÄ THOÁNG TÍNHIEÄU
2.2.1. Heä thoáng coøi vaø chuoângnhaïc...........................................................
2.2.2. Heä thoáng baùo reõ vaø baùonguy...........................................................
2.2.3. Moät soá sô ñoà heä thoáng tín hieäu treân xetoyota...................................
2.2.4. Heä thoáng ñeøn phanh, ñeøn kích thöôùc................................................
2.2.5. Heä thoáng baùo söï coá heä thoáng ñeøn tín hieäu........................................
CHÖÔNG 3: CAÙC HEÄ THOÁNGPHUÏ
HEÄ THOÁNG LAU RÖÛAKÍNH
3.1.1. Giôùi thieäuchung.................................................................................
3.1.2. Caùc boäphaän.......................................................................................
3.1.3. Hoaït ñoäng..........................................................................................
HEÄ THOÁNG KHOÙACÖÛA
Coâng duïng vaø caùc chöùc naêng cuûa heä thoáng khoùacöûa
3.2.2. Caáu taïo caùc boäphaän...........................................................................
3.2.3. Nguyeân lyù hoïatñoäng..........................................................................
HEÄ THOÁNG NAÂNG HAÏ KÍNH (POWERWINDOW)
3.3.1. Coâng duïng.........................................................................................
....................................................................................................................
3.3.2. Ñaëc ñieåm...........................................................................................
3.3.3. Caáu taïo..............................................................................................
3.3.4. Sô ñoà maïch ñieän treân xe Toyota Cressida..........................................
3.4 HEÄ THOÁNG ÑIEÀU KHIEÅN GHEÁ.............................................................
3.4.1. Coâng duïng.........................................................................................
3.4.2. Caáu taïo..............................................................................................
3.4.3. Nguyeân lyù hoaïtdoäng..........................................................................
3.5 HEÄ THOÁNG SAÁYKÍNH............................................................................
3.5.1. Coâng duïng.........................................................................................
3.5.2. Ñaëc ñieåm...........................................................................................
3.5.3. Sô ñoà maïch ñieän................................................................................
CHÖÔNG 4: ÑIEÀU KHIEÅN TRUYEÀN LÖÏC TÖÏÑOÄNG
CAÁU TRUÙC CÔ BAÛN CUÛA HEÄ THOÁNG TRUYEÀN LÖÏC TÖÏÑOÄNG ÑIEÄN(ECT):..............................................................................................
4.1.1. Bieánmoâ.............................................................................................
4.1.2. Cuïm baùnh raêng haønh tinh...................................................................
4.1.3. Heä thoáng ñieàu khieån thuûy löïc:............................................................
4.1.4. Heä thoáng ñieàu khieån ñieäntöû...............................................................
SÔ ÑOÀ, NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG VAØ THUAÄT TOAÙN ÑIEÀUKHIEÅN 4.2.1. Sô ñoà, nguyeân lyù hoaïtñoäng................................................................
4.2.2. Thuaät toaùn ñieàu khieån........................................................................
CAÁUTAÏOVAØHOAÏTÑOÄNGCUÛACAÙCPHAÀNTÖÛCÔBAÛNTRONG HEÄTHOÁNG................................................................................................
4.3.1. Bieánmoâ.............................................................................................
4.3.2. Cuïm baùnh raêng haønh tinh...................................................................
4.3.3. Heä thoáng ñieàu khieån thuûy löïc.............................................................
4.3.4. Heä thoáng ñieàu khieån ñieäntöû...............................................................
CHÖÔNG 5: HEÄ THOÁNG PHANH ÑIEÀU KHIEÅN BAÈNG ÑIEÄNTÖÛ
ÑAÏI CÖÔNG VEÀ HEÄ THOÁNG PHANH CHOÁNG BOÙ CÖÙNG BAÙNH XE ABS................................................................................................................
5.1.1. Toångquan..........................................................................................
5.1.2. Lòch söû phaùt trieån...............................................................................
PHAÂN LOAÏI HEÄ THOÁNG ABS THEO KIEÅU ÑIEÀUKHIEÅN................. 5.2.1. Ñieàu khieån theo ngöôõngtröôït.............................................................
5.2.2. Ñieàu khieån ñoäc laäp hay phuï thuoäc......................................................
5.2.3. Ñieàu khieån theokeânh.........................................................................
CAÙC PHÖÔNG AÙN BOÁ TRÍ HEÄ THOÁNG ÑIEÀU KHIEÅN CUÛAABS 5.3.1. Phöông aùn 1 .......................................................................................
5.3.2. Phöông aùn 2 .......................................................................................
5.3.3. Phöông aùn 3 .......................................................................................
5.3.4. Caùc phöông aùn 4, 5 vaø6.....................................................................
5.3.5. Moät soá sô ñoà boá trí thöïcteá..................................................................
5.4 CAÁU TRUÙC HEÄ THOÁNG PHANH ABS:..................................................
5.5 QUAÙ TRÌNH ÑIEÀU KHIEÅN CUÛAABS....................................................
5.5.1. Yeâu caàu cuûa heä thoáng ñieàu khieånABS...............................................
5.5.2. Phaïm vi ñieàu khieån cuûaABS..............................................................
5.5.3. Chu trình ñieàu khieån cuûaABS............................................................
5.5.4. Tín hieäu ñieàu khieånABS....................................................................
5.5.5. Quaù trình ñieàu khieån cuûaABS............................................................
5.5.6. Chöùc naêng laøm treã söï gia taêng moment xoayxe.................................
5.6 SÔ ÑOÀ, CAÁU TAÏO VAØ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC PHAÀN TÖÛ VAØHEÄ THOÁNG.........................................................................................................
5.6.1. Caùc caûmbieán.....................................................................................
5.6.2. Hoäp ñieàu khieån ñieän töû (ECU)...........................................................
5.6.3. Boä chaáp haønh thuûy löïc.......................................................................
5.7 ABS KEÁT HÔÏP VÔÙI CAÙC HEÄ THOÁNGKHAÙC.......................................
5.7.1. Giôùi thieäuchung.................................................................................
Heä thoáng ABS keát hôïp vôùi heä thoáng EBD vaø BAS.............................
ABS keát hôïp vôùi heä thoáng traction control(TRC)...............................
5.7.4. Heä thoáng oån ñònh xe baèng ñieän töû (ESP)............................................
CHÖÔNG6: ÑIEÀU KHIEÅN HEÄ THOÁNG ANTOAØN
6.1 PHAÂN LOAÏI VAØ CAÁU TRUÙC CÔ BAÛN...................................................
6.1.1. Heä thoáng tuùi khí (SRS)......................................................................
6.1.2. Heä thoáng ñieàu khieån daây an toaøn.......................................................
SÔ ÑOÀ, CAÁU TAÏO VAØ HOAÏT ÑOÄNG CAÙC PHAÀN TÖÛ VAØ HEÄ THOÁNG
Sô ñoà, caáu taïo vaø hoaït ñoäng caùc phaàn töû vaø heä thoáng tuùi khí loaïi e....
6.2.2. Tuùi khí loaïi SRS ñieàu khieån baèng cô khí(M)......................................
6.2.3. Caáu taïo vaø hoaït ñoäng cuûa caùc phaàn töû heä thoáng ñieàu khieån daây antoaøn
CHÖÔNG 7: ÑIEÀU KHIEÅN CHAÏY TÖÏ ÑOÄNGBAÈNG
ÑIEÄN TÖÛ - CRUISE CONTROL SYSTEM (CCS)...................................
KHAÙI QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG CHAÏY TÖÏ ÑOÄNG................................... 7.1.1.Vai troø cuûa heä thoáng ñieàu khieån chaïy töï ñoäng.....................................
7.1.2. Thaønh phaàn cuûa CCS.........................................................................
7.1.3. Caùch söû duïng heä thoángCCS...............................................................
CAÙC YEÂU CAÀU VEÀ TÍNH NAÊNG CUÛACCS
HOAÏT ÑOÄNG CUÛACCS
NGUYEÂN LYÙ ÑIEÀUKHIEÅN
7.4.1. Sô ñoà nguyeân lyù.................................................................................
7.4.2. Sô ñoà maïch vaø sô ñoà khoái..................................................................
7.4.3. Thuaät toaùn ñieàu khieån chaïy töï ñoäng...................................................
CAÙC BOÄ PHAÄN CHÍNH CUÛACCS
7.5.1. Caùc caûm bieán toác ñoä (sensor)............................................................................
7.5.1. Boä ñieàukhieån.....................................................................................................
7.5.2. Boä phaän daãn ñoäng(actuator).............................................................................
CHÖÔNG 1: HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂNOÂTOÂ
TOÅNG QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂNOÂTOÂ
Toång quan veà heä thoáng thoâng tin treânoâtoâ
Heäthoángthoângtintreânxebaogoàmcaùcbaûngñoànghoà(tableau),maønhìnhvaø caùc ñeøn baùo giuùp taøi xeá vaø ngöôøi söûa chöõa bieát ñöôïc thoâng tin veà tìnhtraïng hoaït ñoäng cuûa caùc heä thoáng chính trongxe.
Thoâng tin coù theå truyeàn ñeán taøi xeá qua 2 daïng: töông töï (tableau kim) vaøsoá (tableau hieänsoá).
Treânmoätsoáloaïixengöôøitacuõngduøngtieángnoùiñeåtruyeànthoângtinñeántaøi xeá.
Ñeønbaùo hieäu vaøñeøn caûnhbaùo
Ñoànghoà
toác ñoä ñoängcô
Ñeøn
baùo reõ Ñoànghoà
toác ñoä xe
Caùc ñeønbaùo hieäu vaøñeøn caûnhbaùo
Voânkeá
Ñoàng hoàaùp suaátdaàu
Ñoàng hoà nhieätñoä
nöôùc laømmaùt Ñeønbaùo
cheá ñoäpha
Ñoàngho nhieânlieäu
A- Baùo aùp löïcnhôùt
C- Baùo nhieät ñoänhôùt
E: Caùc ñeønbaùo
G- Toác ñoä ñoängcô
B- Baùo ñieänaùp
D- Baùo möïcxaêng
F- Toác ñoäxe
H- Haønhtrình
Hình 1.1 Caáu taïo baûng tableau loaïi thöôøng vaø loaïi hieänsoá.
2003-06-2919:39:25
--------------------------------------------
Edited by FoxitReader
Copyright(C) by FoxitSoftware Company,2005-2008 ForEvaluation Only.
Ñeøn baùo phanhtay
T-BELT
Ñeøn baùo thaét daây antoaøn chöa ñuùng vòtrí
Ñeøn baùo chöa thaét daâyan toaøn
Ñeøn baùo loïc nhieân lieäu bò baån,ngheït
Ñeøn baùonaïp
Ñeøn baùo möïc nöôùc laømmaùt thaáp
Ñeøn baùo aùp löïc nhôùtthaáp
Ñeøn baùoreõ
Ñeøn baùo möïc nhôùtñoäng cô
Ñeøn baùonguy
Ñeøn baùo loãi (ñieàukhieån ñoängcô)
Ñeøn baùoxoâng
Ñeøn baùo coù cöûachöa ñoùngchaët
Ñeøn baùopha
Hình 1.2 Caùc loaïi ñoàng hoà chæ thò baèng kim vaø caùc kyù hieäu treân baûng ñoànghoà.
Caáu truùc toång quaùt vaø phaân loaïi heä thoáng thoâng tin treânoâtoâ
Caáu truùc toångquaùt
Bao goàm caùc ñoàng hoàsau:
a- Ñoàng hoà toác ñoä xe(speedometer)
Ñoànghoàtoácñoäxeduøngñeåhieånthòtoácñoäxechaïytheokilomethoaëcdaëm (mile). Noù thöôøng ñöôïc tích hôïp vôùi ñoàng hoà ño quaõng ñöôøng (odometer)ñeå baùo quaõng ñöôøng xe ñaõ ñi töø luùc xe baét ñaàu hoaït ñoäng vaø ñoàng hoà haønhtrình (tripmeter) ñeå ño caùc khoaûng caùch ngaén giöõa ñieåm ñi vaø ñieåmñeán.
b- Ñoàng hoà toác ñoä ñoäng cô(tachometer)
Hieån thò toác ñoä ñoäng cô (toác ñoä truïc khuyûu) theo v/p (voøng/phuùt) hayrpm. c- Voânkeá
Chæthòñieänaùpaccuhayñieänaùpracuûamaùyphaùt.Loaïinaøyhieännay khoâng coøn treân tableaunöõa.
d- Ñoàng hoà aùp löïc nhôùt: Chæ thò aùp löïc nhôùt cuûa ñoängcô.
e- Ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc laøm maùt: Chæ thò nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoängcô.
f- Ñoàng hoà baùo nhieân lieäu: Chæ thò möùc nhieân lieäu coù trong thuøngchöùa.
g- Ñeøn baùo aùp suaát nhôùtthaáp.
2003-06-2919:39:25
--------------------------------------------
Edited by FoxitReader
Copyright(C) by FoxitSoftware Company,2005-2008 ForEvaluation Only.
Chæ thò aùp suaát nhôùt ñoäng cô thaáp döôùi möùc bìnhthöôøng.
h- Ñeøn baùo naïp
Baùo heä thoáng naïp hoaït ñoäng khoâng bình thöôøng (maùy phaùthö).
i- Ñeøn baùopha
Baùo ñeøn ñaàu ñang ôû cheá ñoä chieáuxa.
j- Ñeøn baùoreõ
Baùo reõ phaûi haytraùi.
k- Ñeøn baùo nguy hoaëc öutieân.
Ñeønnaøyñöôïcbaätkhimuoánbaùonguyhoaëcxinöutieân.Luùcnaøycaûhai beân ñeøn reõ phaûi vaø traùi seõ chôùp.
l- Ñeøn baùo möùc nhieân lieäuthaáp.
Baùo nhieân lieäu trong thuøng nhieân lieäu saépheát.
m- Ñeøn baùo heä thoángphanh.
Baùo ñang keùo phanh tay, daàu phanh khoâng ñuû hay boá phanh quaùmoøn.
n- Ñeøn baùo cöûamôû.
Baùo coù cöûa chöa ñöôïc ñoùngchaët.
o- Ñeønbaùoloãicuûacaùcheäthoángñieàukhieån:phanhchoánghaõmcöùngABS,heä thoáng ñieàu khieån ñoäng cô CHECK ENGINE, heä thoáng kieåm soaùt löïckeùo TRC...
p- Ñeøn baùo vò trí tay soá cuûa hoäp soá töï ñoäng
-R-N-D-1-2
Phaân loaïi
Heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ coù haidaïng:
a. Thoâng tin daïng töôngtöï
Thoângtindaïngtöôngtöï(analog)treânoâtoâthöôønghieånthòthoângquacaùc loaïi ñoàng hoà chæ baùo baèngkim.
b. Thoâng tin daïngsoá
Thoâng tin daïng soá: (digital) söû duïng caùc tín hieäu töø caùc caûm bieán khaùc nhau vaø tính toaùn döïa treân caùc tín hieäu naøy ñeå xaùc ñònh toác ñoä xe, roàihieån thò chuùng ôû daïng soá hay caùc ñoà thò daïngcoät.
Caùc yeâu caàu cuûa heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ
Do ñaëc thuø trong hoaït ñoäng cuûa oâtoâ, heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ ngoaøi yeâucaàu tính myõ thuaät phaûi ñaûm baûo:
- Ñoä beàn côhoïc.
- Chòu ñöôïc nhieät ñoäcao.
- Chòu ñöôïc ñoäaåm.
- Coù ñoä chính xaùccao.
- Khoâng laøm choùi maét taøixeá.
+
Hình 1.3 Sô ñoà maïch cuûa moät tableau loaïi töôngtöï
2003-06-2919:39:25
--------------------------------------------
Edited by FoxitReader
Copyright(C) by FoxitSoftware Company,2005-2008 ForEvaluation Only.
THOÂNG TIN DAÏNG TÖÔNG TÖÏ(ANALOG)
Heäthoángthoângtindaïngtöôngtöïbaogoàmcaùcñoànghoàdaïngkimvaøcaùcñeøn baùo ñeå kieåm tra vaø theo doõi hoaït ñoäng cuûa moät soá boä phaän quan troïng cuûañoäng cô cuõng nhö toaønxe.
Hình 1.4 Tableau daïng töông töï vôùi chæ thò baèng kim. Trong heä thoáng thoâng tin loaïi naøy thöôøng coù caùc ñoàng hoà döôùiñaây:
Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo aùp suaátdaàu
Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt baùo aùp suaát nhôùt trong ñoäng cô giuùp phaùt hieän hö hoûngtrong heä thoáng boâi trôn. Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt thöôøng laø loaïi ñoàng hoà kieåu löôõngkim.
Caáutaïo
Ñoàng hoà loaïi naøy thöôøng goàm hai phaàn: caûm bieán aùp löïc nhôùt, ñöôïc laépvaøo cac-tecuûañoängcôhoaëclaépôûloïcnhôùtvaøñoànghoà(boäphaänchæthò)ñöôïcboátríôû baûng tableau tröôùc maët taøi xeá. Ñoàng hoà vaø caûm bieán maéc noái tieáp vôùi nhau vaøñaáu vaøo maïch sau coâng taéc maùy.
Caûm bieán chuyeån söï thay ñoåi aùp suaát nhôùt thaønh tín hieäu ñieän ñeå ñöaveà ñoàng hoà ño. Ñoàng hoà laø boä phaän chæ thò aùp suaát nhôùt öùng vôùi caùc tín hieäu ñieänthay ñoåi töø caûm bieán. Thang ño ñoàng hoà ñöôïc phaân ñoä theo ñôn vò kg/cm2 hoaëcbar.
Treân caùc oâtoâ ngaøy nay, ta coù theå gaëp boán loaïi ñoàng hoà aùp suaát daàu nhôùt:loaïi nhieät ñieän, loaïi töø ñieän, cô khí vaø loaïi ñieän töû. ÔÛ ñaây chæ giôùi thieäu hai loaïilaø ñoàng hoà nhieät ñieän vaø töøñieän.
Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt kieåu nhieätñieän.
Caáu taïo: Caáu taïo cuûa ñoàng hoà ñöôïc trình baøy treân hình1.5.
Phaàn töû löôõngkim Boä taïo aùp suaátdaàu
Daây mayso
Phaàn töû löôõngkim
Daây mayso
Tieápñieåm
Coâng taécmaùy
Maøng
Accu
Caûm bieán aùp suaátdaàu
Hình 1.5 Sô ñoà caáu taïo ñoàng hoà aùp suaátnhôùt.
Nguyeânlyùhoaïtñoäng:khichodoøngñieänñiquamoätphaàntöûlöôõngkim ñöôïccheátaïobaèngcaùchlieânkeáthailoaïikimloaïihoaëchôïpkimcoùheäsoá giaõnnôûnhieätkhaùcnhaukhieánphaàntöûlöôõngkimcongkhinhieättaêng. Ñoànghoàbaogoàmmoätphaàntöûlöôõngkimkeáthôïpvôùimoätdaâymayso (nung). Phaàn töû löôõng kim coù hình daïng nhö hình 1.6. Phaàn töû löôõng kimbò cong do aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä moâi tröôøng khoâng laøm sai ñoànghoà.
Hoaïtñoäng:
A
Khoâng sinhnhieät
Löôõngkim
Daây mayso
Bò cong bôûi doøngñieän
A
Sinhnhieät Nhieät ñoä khoângcao
(Khoâng saisoá)
Hình 1.6 Hoaït ñoäng cuûa phaàn töû löôõngkim.
AÙp suaát nhôùt thaáp/khoâng coù aùp suaátnhôùt.
Phaàn töû löôõng kim ôû caûm bieán aùp suaát nhôùt coù gaén moät tieáp ñieåm. Ñoädòch chuyeån cuûa kim ñoàng hoà tæ leä vôùi doøng ñieän chaïy qua daây may so. Khiaùp suaát nhôùt baèng khoâng, tieáp ñieåm môû, khoâng coù doøng ñieän chaïy qua khibaät coâng taéc maùy. Vì vaäy, kim vaãn chækhoâng.
Khi aùp suaát nhôùt thaáp, maøng ñaåy tieáp ñieåm laøm noù tieáp xuùc nheï, neândoøng ñieänchaïyquadaâymaysocuûacaûmbieán.Vìlöïctieápxuùccuûatieápñieåm yeáu, tieáp ñieåm seõ laïi môû ra do phaàn töû löôõng kim bò uoán cong do nhieätsinh ra. Tieáp ñieåm seõ môû ra sau moät thôøi gian raát ngaén coù doøng ñieän chaïyqua neân nhieät ñoä cuûa phaàn töû löôõng kim treân ñoàng hoà khoâng taêng vaø noù bòuoán ít. Vì vaäy, kim seõ leächnheï.
Ñoàng hoà baùo aùp suaátdaàu
Coâng taécmaùy
Accu
Caûmbieán aùp suaátdaàu
Khoâng coù aùp suaátdaàu
Hình 1.7 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà nhieät ñieän khi aùp suaát nhôùt thaáp/nhoû.
AÙp suaát nhôùt cao.
Khi aùp suaát nhôùt taêng, maøng ñaåy tieáp ñieåm maïnh hôn, naâng phaàn töû löôõng kim leân. Vì vaäy, doøng ñieän seõ chaïy qua löôõng kim trong moät thôøi gian daøi. Tieáp ñieåm seõchæ môûkhiphaàntöûlöôõngkimuoánleântreân.Doøngñieänchaïyquañoànghoàaùpsuaátnhôùt trongthôøigiandaøichoñeánkhitieápñieåmcuûacaûmbieánaùpsuaátnhôùtmôû.Nhieätñoä phaàn töû löôõng kim phía ñoàng hoà taêng laøm taêng ñoä cong cuûa noù, khieán kim ñoànghoà leäch nhieàu. Nhö vaäy, ñoä cong cuûa phaàn töû löôõng kim trong ñoàng hoà tæ leä vôùi ñoäcong cuûa phaàn töû löôõng kim trong caûm bieán aùp suaátnhôùt.
Ñoàng hoà baùo aùp suaátdaàu
Coângtaécmaùy
Accu
Caûm bieánaùp suaátdaàu
AÙp suaát daàucao
Hình 1.8 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà nhieät ñieän khi aùp suaát nhôùt cao.
Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt loaïi töøñieän.
Caáu taïo: Caáu taïo ñoàng hoà loaïi naøy ñöôïc trình baøy treân hình1.9.
Hình 1.9 Ñoàng hoà aùp suaát daàu nhôøn loaïi töøñieän.
Chuù thích hình veõ1.9:
a) Sô ñoàchung.
b) Veùctô töø thoâng toång vaø vò trí kim ñoàng hoà öùng vôùi caùc vò trí khaùcnhau.
c) Sô ñoà nguyeân lyù ñaáudaây.
1- Buoàng aùpsuaát 11- Laù ñoàng tieápñieän
2- Choáttì 12- Daây daãnñoàng
3- vaø 7- Vít ñieàuchænh 13- Loøxo.
4- Maøng 14- Caàn haïn cheá kim ñoànghoà.
5- Voû boä caûmbieán 15- Raõnhcong.
6- Tay ñoønbaåy 16 vaø 20- Nam chaâm vónhcöûu
8- Contröôït 17- Khung chaátdeûo
9- Naép boä caûmbieán 18- Kim.
10- - Cuoän ñieän trôû cuûa bieántrôû 19- Voûtheùp Rcb- Ñieän trôû cuûa caûmbieán.
Hoaïtñoäng:
Khi ngaét coâng taéc maùy, kim leäch veà phía vaïch 0 treân thang ñoàng hoà.Kim ñoàng hoà ñöôïc giöõ ôû vò trí naøy do löïc taùc duïng töông hoã giöõa hai namchaâm vónh cöûu 6 vaø20.
Khibaätcoângtaécmaùy,trongcaùccuoändaâycuûañoànghoàvaøcaûmbieánxuaát hieän nhöõng doøng ñieän chaïy theo chieàu muõi teân nhö hình veõ 1.9.a vaø1.9.c. Cöôøng ñoä doøng ñieän, cuõng nhö töø thoâng trong caùc cuoän daây phuï thuoäcvaøo vòtrícontröôïttreânbieántrôû10.Cöôøngñoädoøngñieäncöïcñaïitrongmaïch ñoàng hoà vaø caûm bieán0,2A.
Khi trong buoàng aùp suaát 1 cuûa boä caûm bieán coù trò soá aùp suaát P = 0 thìcon tröôït8naèmôûvòtrítaäncuøngbeântraùicuûabieántrôû10(theovòtrícuûahình veõ), töùc laø ñieän trôû Rcb coù giaù trò cöïc ñaïi. Khi ñoù cöôøng ñoä doøng ñieäntrong cuoän W1 seõ cöïc ñaïi, coøn trong caùc cuoän daây W2 vaø W3 cöïc tieåu. Töø thoângf1vaø 2 cuûa caùc cuoän W1 vaø W2 taùc duïng ngöôïc nhau, neân giaù trò vaø chieàutöø thoângcuûachuùngxaùcñònhtheohieäu1-2.
Töø thoâng f3 do cuoän daây W3 taïo ra seõ töông taùc vôùi hieäu töø thoâng 1 - 2
döôùi moät goùc leäch90o.
Töø thoâng toång cuûa caû 3 cuoän daây seõ xaùc ñònh theo qui luaät coäng vectô.
seõñònhhöôùngquayvaøvòtrícuûañóanamchaâm16,cuõngcoùnghóalaø xaùc ñònh vò trí cuûa kim ñoàng hoà treân thangsoá.
Khi baät coâng taéc maø aùp suaát trong buoàng 1 baèng 0 thì töø thoâng toång fSseõ höôùngdóanamchaâmtruïcquayñeánvòtrísaochokimñoànghoàchævaïch0 cuûathangsoá.Khiaùpsuaáttrongbuoàng1taêng,maøng4caøngcongleân,ñaåy ñoønbaåy6quayquanhtruïccuûanoù.Ñoønbaåythoângquavít7taùcduïngleân con tröôït 8 laøm cho noù dòch chuyeån sang phaûi. Trò soá ñieän trôû cuûa bieántrôû (hayRcb)giaûmdaàn,doñoùcöôøngñoädoøngñieäntrongcaùccuoändaâyW1vaø
W2 cuõng nhö töø thoâng do chuùng sinh ra 1 vaø 2 taêng leân. Trong khiñoù, doøng ñieän trong cuoän daây W3 vaø töø thoâng 3 cuûa noù giaûm ñi. Trongtröôøng hôïp naøy, giaù trò vaø höôùng cuûa töø thoâng toång thay ñoåi, laøm cho vò trícuûa ñóanamchaâm16cuõngthayñoåivaøkimñoàng hoàseõleächveàphíachæsoáaùp suaátcao.
Trong tröôøng hôïp aùp suaát P = 10 kg/cm2, con tröôït seõ ôû vò trí taän cuøngbeân phaûicuûabieántrôû10,töùclaøñieäntrôûcuûacaûmbieánRcb=0(bieántrôûbònoái taét)thìcuoändaâyW1cuõngbònoáitaétvaødoøngñieäntrongcuoändaâyseõbaèng 0, kim ñoàng hoà seõ leäch veà phía phaûi cuûa thangsoá.
Ñoàng hoà nhieânlieäu
Ñoànghoànhieânlieäucoùtaùcduïngbaùochongöôøitaøixeábieátlöôïngxaêng (daàu) coù trong bình chöùa. Coù hai kieåu ñoàng hoà nhieân lieäu, kieåu ñieäntrôû löôõng kim vaø kieåu cuoän daây chöõthaäp.
a. Kieåu ñieän trôû löôõngkim
Moätphaàntöûlöôõngkimñöôïcgaénôûñoànghoàchæthòvaømoätbieántrôûtröôït kieåu phao ñöôïc duøng ôû caûm bieán möùc nhieânlieäu.
Bieántrôûtröôïtkieåuphaobaogoàmmoätphaodòchchuyeånleânxuoángcuøng vôùi möùc nhieân lieäu. Thaân boä caûm nhaän möùc nhieân lieäu coù gaén vôùi ñieäntrôû tröôït,vaøñoønphaonoáivôùiñieäntrôûnaøy.Khiphaodòchchuyeån,vòtrícuûa tieápñieåmtröôïttreânbieántrôûthayñoåilaømthayñoåiñieäntrôû.Vòtríchuaån cuûaphaoñeåñoñöôïcñaëthoaëclaøvòtrícaohônhoaëclaøvòtríthaáphôncuûa bình chöùa. Do kieåu ñaët ôû vò trí thaáp chính xaùc hôn khi möùc nhieân lieäuthaáp, neân noù ñöôïc söû duïng ôû nhöõng ñoàng hoà coù daõi ño roäng nhö ñoàng hoà hieånthò soá.
KhibaätcoângtaécmaùyôûvòtríON,doøngñieänchaïyquaboäoånaùpvaødaây may so treân ñoàng hoà nhieân lieäu vaø ñöôïc tieáp mass qua ñieän trôû tröôït ôûboä caûm nhaän möùc nhieân lieäu. Daây may so trong ñoàng hoà sinh nhieät khidoøng ñieänchaïyqualaømcongphaàntöûlöôõngkimtæleävôùicöôøngñoädoøngñieän. Keát quaû laø kim ñöôïc noái vôùi phaàn töû löôõng kim leäch ñi moätgoùc.
Hình 1.10 Boä caûm nhaän möùc nhieân lieäu daïng bieán trôû tröôït kieåuphao.
Khi möùc nhieân lieäu cao, ñieän trôû cuûa bieán trôû nhoû neân cöôøng ñoä doøngñieän chaïyqualôùn.Doñoù,nhieätñöôïcsinhratreândaâymaysolôùnvaøphaàntöû löôõng kim bò cong nhieàu laøm kim dòch chuyeån veà phía chöõ F (Full).Khi möïcxaêngthaáp,ñieäntrôûcuûabieántrôûtröôïtlôùnneânchæcoùmoätdoøngñieän nhoûchaïyqua.Doñoùphaàntöûlöôõngkimbòuoánítvaøkimdòchchuyeånít, kim ôû vò trí E(empty).
Tieáp ñieåm oån aùÑpoàng hoà baùo möùc nhieân lieäu
Coâng taécmaùy
Accu
E F
C H
Boä caûm nhaänmöùc nhieânlieäu
Boä caûmnhaän
nhieät ñoä nöôùc
Ñoàng hoà baùo nhieät ñoä nöôùc
Hình 1.11 Ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu ñieän trôû löôõngkim.
OÅnaùp:
Ñoä chính xaùc cuûa ñoàng hoà kieåu ñieän trôû löôõng kim bò aûnh höôûng bôûisöï thay ñoåi cuûa ñieän aùp cung caáp. Söï taêng hay giaûm ñieän aùp treân xe seõ gaâyra saisoáchæthòtrongñoànghoànhieânlieäu.Ñeåtraùnhsaisoánaøy,moätoånaùp löôõng kim ñöôïc gaén trong ñoàng hoà nhieân lieäu ñeå giöõ aùp ôû moät giaù trò khoâng ñoåi (khoaûng7V).
OÅn aùp bao goàm moät phaàn töû löôõng kim coù gaén tieáp ñieåm vaø daây may soñeå nungnoùngphaàntöûlöôõngkim.KhicoângtaécôûvòtríON,doøngñieänñiqua ñoànghoànhieânlieäuvaøñoànghoànhieätñoänöôùclaømmaùtquatieápñieåmcuûa oånaùpvaøphaàntöûlöôõngkim.Cuøngluùcñoù,doøngñieäncuõngñiquamayso cuûaoånaùpvaønungnoùngphaàntöûlöôõngkimlaømnoùbòcong.Khiphaàntöû löôõngkimbòcong,tieápñieåmmôûvaødoøngñieänngöøngchaïyquañoànghoà nhieân lieäu vaø ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc laøm maùt. Khi ñoù, doøng ñieäncuõng ngöøng chaïy qua daây may so cuûa oån aùp. Khi doøng ñieän ngöøng chaïy quadaây may so, phaàn töû löôõng kim seõ nguoäi ñi vaø tieáp ñieåm laïiñoùng.
Neáu ñieän aùp accu thaáp, chæ coù moät doøng ñieän nhoû chaïy qua daây may sovaø daâymaysoseõnungnoùngphaàntöûlöôõngkimchaämhôn,vìvaäytieápñieåm môû chaäm. Ñieàu ñoù coù nghóa laø tieáp ñieåm seõ ñoùng trong moät thôøi giandaøi. Ngöôïc laïi, khi ñieän aùp accu cao, doøng ñieän lôùn chaïy qua tieáp ñieåmlaøm tieáp ñieåm ñoùng trong khoaûng moät thôøi gianngaén.
Trong thöïc teá, ta coù theå söû duïng IC 7807 cho muïc ñích oånaùp.
Tieáp ñieåm oånaùp
Ñoànghoàbaùomöùcnhieânlieäu
E F
Boä caûmnhaän
Coâng
taécmaùy
möùc nhieânlieäu
Accu
C H
Boä caûmnhaännhieätñoänöôùc
Ñoànghoàbaùonhieätñoänöôùc
Tieáp ñieåm oånaùp
Tieáp ñieåm oån aùpñoùng
Ñoànghoàbaùomöùcnhieânlieäu
Coângtaécmaùy
Accu
E F
C H
Boä caûmnhaänmöùc nhieânlieäu
Boä caûmnhaän
nhieätñoänöôùc
Ñoànghoàbaùonhieätñoänöôùc
Tieáp ñieåm oån aùpmôû
Hình 1.12 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà kieåu ñieän trôû löôõng kim khi tieáp ñieåm oån aùpñoùng/môû.
b. Kieåu cuoän daây chöõthaäp.
Ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõ thaäp laø moät thieát bò ñieän töø trong ñoùcaùccuoändaâyñöôïcquaánbeânngoaøimoätrotortöøtheoboánhöôùng,moãi höôùng leäch nhau 90o. Khi doøng ñieän qua cuoän daây bò thay ñoåi bôûi ñieäntrôû cuûa caûm bieán möùc nhieân lieäu, töø thoâng ñöôïc taïo ra trong cuoän daâytheo boán höôùng thay ñoåi laøm rotor töø quay vaø kim dòchchuyeån.
Khoaûng troáng phía döôùi rotor ñöôïc ñieàn ñaày silicon ñeå ngaên khoângcho kim dao ñoäng khi xe bò rung vaø kim khoâng quay veà vò trí E khi taét coângtaéc maùy.
Ñoàng hoà baùo nhieânlieäu
Khoaùñieän
L1
L2
L3
L4
Vs
Boä caûmnhaän möùc nhieânlieäu
Accu
Hình 1.13 Ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõthaäp.
Ñaëc ñieåm cuûa ñoàng hoà kieåu cuoän daây chöõ thaäp (so saùnh vôùi kieåu löôõngkim):
- Ñoä chính xaùccao.
- Goùc quay cuûa kim roäng hôn.
- Ñaëc tính baùmtoát.
- Khoâng caàn maïch oånaùp.
- Chæ thò ñöôïc löôïng nhieân lieäu khi khoaù ñieän ñaõtaét.
Hoaïtñoäng:
Caùccöïcbaéc(N)vaøcöïcnam(S)ñöôïctaïoratreânrotortöø.Khidoøngñieän chaïyquamoãicuoändaây,töøtröôøngsinhratreânmoãicuoändaâylaømrotortöø quay vaø kim dòchchuyeån.
Caùc cuoändaây
Roâto (namchaâm)
Höôùngquaáncuûa cuoänL4
Höôùng quaán cuûa cuoänL1
Höôùngquaáncuûa cuoänL2
DaàuSilicon
Höôùng quaán cuûa cuoänL3
Hình 1.14 Caáu taïo ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõthaäp.
Cuoän L1 vaø L3 ñöôïc quaán treân cuøng moät truïc nhöng ngöôïc höôùng nhau, cuoänL2vaø L4 ñöôïc quaán ôû truïc kia leäch 90o so vôùi truïc L1, L3 (L2 vaø L4 cuõng ñöôïcquaán ngöôïc chieàunhau).
Khi coâng taéc ôû vò trí ON, doøng ñieän chaïy theo haiñöôøng:
- Accu® L1 ® L2 ® caûm bieán möùc nhieân lieäu ®mass.
- Accu® L1 ® L2 ® L3 ® L4 ®mass.
Ñieän aùp Vs thay ñoåi theo söï thay ñoåi ñieän trôû cuûa caûm bieán möùc nhieân lieäulaøm cöôøng ñoä doøng ñieän I1, I2 thay ñoåitheo.
Khi thuøng nhieân lieäuñaày:
Doñieäntrôûcuûaboäcaûmnhaänmöùcnhieânlieäunhoû,neâncoùmoätdoøngñieän lôùnchaïyquacaûmbieánmöùcnhieânlieäuvaøchæcoùmoätdoøngñieännhoûchaïy qua L3 vaø L4. Vì vaäy töø tröôøng sinh ra bôûi L3 vaø L4 yeáu. Töø tröôøng hôïpbôûi L1, L2, L3 vaø L4 nhö hình1.15.
Töø tröôøngtoång
L2
L3
L1
L4
Hình 1.15 Hình bieåu dieãn töø tröôøng toång khi thuøng nhieân lieäuñaày Khi thuøng coøn moät nöûa nhieânlieäu:
Ñieän trôû caûm bieán möùc nhieân lieäu taêng neân doøng ñieän qua L3 vaø L4taêng. Tuynhieân,dosoávoøngdaâycuûacuoänL3raátítneântöøtröôøngsinhbôûiL3 cuõng raát nhoû. Vì vaäy, töø tröôøng toång sinh bôûi caùc cuoän daây nhö hình1.16.
Töø tröôøngtoång
L2
L1
L3
L4
Hình 1.16 Hình bieåu dieãn töø tröôøng toång khi thuøng nhieân lieäu coøn½.
Khi thuøng nhieân lieäuheát:
Ñieän trôû boä baùo möùc nhieân lieäu lôùn, neân cöôøng ñoä doøng ñieän qua L3 vaøL4lôùn. Vì vaäy töø tröôøng toång nhö hình1.17.
L2
L1 L3
Töø tröôøngtoång
L4
Hình 1.17 Hình bieåu dieãn töø tröôøng toång khi heát nhieânlieäu
Treân ña soá caùc xe ngaøy nay, ngoaøi ñoàng hoà nhieân lieäu coøn coù ñeønbaùo saép heát nhieânlieäu.
Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo nhieät ñoä nöôùc laømmaùt
Ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc chæ nhieät ñoä nöôùc laøm maùt trong aùo nöôùc ñoâïngcô. Coùhaikieåuñoànghoànhieätñoänöôùc:kieåuñieäntrôûlöôõngkimcoùmoätphaàn töû löôõng kim ôû boä chæ thò vaø moät bieán trôû (nhieät ñieän trôû) trong boäcaûm nhaän nhieät ñoä vaø kieåu cuoän daây chöõ thaäp vôùi caùc cuoän daây chöõ thaäpôû ñoàng hoà chæ thò nöôùc laøm maùt.
a. Kieåu ñieän trôû löôõngkim.
Boä chæ thò duøng ñieän trôû löôõng kim vaø caûm bieán nhieät ñoä laø moät nhieät ñieän trôû.
Nhieätñieäntrôûlaømoätchaátbaùndaãn,neânthuoäcloaïiheäsoánhieätaâmNTC (Negative Temperature Coefficient). Ñieän trôû cuûa noù thay ñoåi raát lôùntheo nhieät ñoä. Ñieän trôû cuûa nhieät ñieän trôû giaûm khi nhieät ñoätaêng.
Nh
Cöïc
ieät ñieäntrôû
Voû
Nhieät ñoä(0C)
Hình 1.18 Caûm bieán nhieät ñoä nöôùc laøm maùt vaø ñaëctuyeán.
Ñoànghoànhieätñoänöôùckieåuñieäntrôûlöôõngkimcoùnguyeânlyùhoaïtñoäng töông töï nhö ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu ñieän trôû löôõngkim.
Khinhieätñoänöôùclaømmaùtthaáp,ñieäntrôûcaûmbieánnhieätñoänöôùccaovaø gaàn nhö khoâng coù doøng ñieän chaïy qua. Vì vaäy, daây may so chæ sinh ramoät ít nhieät neân ñoàng hoà chæ leäch moätchuùt.
Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt taêng, ñieän trôû cuûa caûm bieán giaûm, laømtaêng cöôøngñoädoøngñieänchaïyquavaøcuõngtaênglöôïngnhieätsinhrabôûidaây mayso.Phaàntöûlöôõngkimbòuoáncongtæleävôùilöôïngnhieätlaømchokim ñoàng hoà leäch veà höôùng chöõ H(high).
Ñoànghoàbaùonhieätñoänöôùc
Coâng
C H
Boä caûmnhaännhieätñoä nöôùc laømmaùt
taécmaùy
Accu
OÅnaùp Daây mayso
Hình 1.19 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà nöôùc laømmaùt.
b. Kieåu cuoän daây chöõthaäp.
Caáutaïovaøhoaïtñoängcuûañoànghoànhieätñoänöôùclaømmaùtkieåucuoändaây chöõ thaäp cuõng gioáng vôùi ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõ thaäp.Moät phaàn rotor bò caét neân kim hoài veà ñeán vò trí nghæ (phía laïnh) do troïnglöôïng cuûa rotor khi taét coâng taécmaùy.
Ñoàng hoà baùo toác ñoä ñoängcô
Trong loaïi ñoàng hoà naøy, caùc xung ñieän töï caûm töø cuoän sô caáp bobine(trong moãi kyø xuaát hieän tia löûa) 200-400V, ñöôïc giaûm aùp nhôø moät ñieän trôû khoaûng2- 5kW)seõñöatínhieäuñeánñoànghoà.Taïiñaây,moätmaïchñieäntöûseõdöïavaøotín hieäu naøy ñeå ñieàu khieån kim ñoàng hoàquay.
Sôñoàñoànghoàñotoácñoäñoängcôñöôïctrìnhbaøytreânhình1.20,1.21.Noùbao goàm moät maïch taïo xung dao ñoäng ban ñaàu, maïch rung, ñoàng hoà P vaø maïchoån aùp vôùi D5 vaøR11.
Hình 1.20 Sô ñoà ñaáu daây ñoàng hoà toác ñoä ñoäng cô(tachometer) vaø toác ñoä xe(speedometer)
Maïch ñoàng hoà ño toác ñoä ñoäng cô loaïi ñieäntöû
R7 R11
P
D4
R9
R10
R3
R4
C5
R8
D5
T1
T2
C1
R1
D3
C6
Noái boâbin
R2
C4 R5 R6
Hình 1.21 Sô ñoà ñoàng hoà ño toác ñoä ñoäng cô kieåu ñieäntöû
Maïch loïc xung ban ñaàu goàm ñieän trôû R1, R2, tuï C1, C4 vaø diodeD3. Ñaàuvaøocuûamaïchñöôïcnoáivôùiaâmboâbinhoaëcdaâybaùotoácñoäñoängcôtrong IC ñaùnh löûa. Maïch naøy seõ chuyeån tín hieäu dao ñoäng hình sin taét daàntreân bobine ñaùnh löûa thaønh caùc xung baùn sindöông.
Maïch dao ñoäng ñôn haøi goàm transistor T1 vaø T2 vôùi maïch hoài tieápcöùng R5vaøhoàitieápmeàmC5.CöïcCcuûaT1ñöôïcnoáivôùicuoändaâycuûañoànghoàP. Ñieän trôû R3 vaø R4 ñoùng vai troø caân baèng nhieät. Ñeå doøng qua ñoàng hoà lieântuïc, diode D4 ñöôïc maéc song song vôùi ñoànghoà.
Khi baät coâng taéc maùy, transistor T2 seõ ôû traïng thaùi baõo hoøa, nhôø doøngcöïc B chaïy qua R10 – moái noái BE – R5. Khi ñoù, tuï C6 vaø C5 seõ ñöôïc naïptheo maïch:
R7 Ñoàng hoàP R4
R3
C5 BET2 R5 massC6 mass
Transistor T1 luùc naøy ñang ôû cheá ñoä ñoùng vì ñieän aùp giöõa EB nhoû hônñoä suït aùp treân R8. Khi ñoäng cô baét ñaàu hoaït ñoäng, xung ñieän aùp (dao ñoäng taétdaàn) cuûa bobine ñaùnh löûa ñeán ngoõ vaøo cuûa maïch. Xung naøy sau khi ñi qua maïchloïc xungchæcoønlaïimoätnöûaxungdöôngvôùibieânñoäthaápñeánñieäntrôûR6.Doøng qua R6 vaø moái noái BE cuûa T1 laøm noù chuyeån sang traïng thaùi baõo hoaø. Döôùi taùc ñoäng cuûa ñieän aùp ñaõ naïp treân tuï C5, transistor T2 chuyeån sang traïng thaùiñoùng. Thôøi gian transistor T2 ôû traïng thaùi ñoùng phuï thuoäc vaøo maïch phoùng cuûaC5:
+C5 – T1 – R5 – D5 – R10 –(–)C5
T2seõchuyeånsangtraïngthaùibaõohoøatrôûlaïitaïithôøiñieåmkhiñieäntheá treânC5thaáphôngiaùtròmôûmoái noáiBE.Nhövaäy,thôøigianmaøtransistorT1ôû traïng thaùi baõo hoøa seõ khoâng ñoåi khi thay ñoåi toác ñoä ñoäng cô bôûi t1 chæ phuïthuoäc vaøo thoâng soá cuûa maïch naïp cuûa tuïC5.
Neáu boû qua ñoä suït aùp treân T1 vaø T2 luùc baõo hoøa cuõng nhö ñoä suït aùptreân diode thì quaù trình doøng ñieän ñi qua ñoàng hoà ño toác ñoä ñieän töû coù theå bieåudieãn bôûi heä phöông trình viphaân:
1
U = (R7 + Rp + R34 + R5)i + Ldi 0 £ t£t
dt
2
Rpi + Lp di =0 0 £ t£t
dt
(T1môû)
(T1 ñoùng)
Trongñoù:
U: ñieän aùp oån aùp treânD5
Rp vaø Lp: ñieän trôû vaø ñoä töï caûm cuûa cuoän daây ñoànghoà
i : doøng ñieän chaïy qua ñoàng hoà
R34: ñieän trôû töông ñöông cuûa R3 vaøR4
Nhö vaäy theo lyù thuyeát hieäu chænh giaùn ñoaïn, ñoàng hoà toác ñoä ñoäng côloaïi ñieän töû laø moät thieát bò xung ñieän vôùi caùc heäsoá:
k = 0 C = (R7+Rp+R34+R5)/Rp >1
Vaø thuoäc nhoùm 5 (xem phaàn lyù thuyeát hieäu chænh ñieän theá). Ñoáivôùi nhoùm naøy doøng ñieän trung bình qua ñoàng hoàlaø:
ì é tùü
U ï (1-C)[1-exp(-gt)]ê1-exp(1-g) úï
g
-
Itb=
R
ï ë Cûï
é
í1 ý
å ï gt
-expç-çg+
ù
ï
÷t÷
ï ê1
æ æ 1 - g öö
ú ï
î
Trong ñoù:
ë è è
C øøû þ
R = R7+Rp+R34+R5: toångtrôû
= t1 : thôøi gian xung töôngñoái
T
= T : chu kyø töông ñoái cuûa heä thoáng ñaùnhlöûa
Tp
T: chu kyø ñaùng löûa (T = 120)
nZ
Tp : haèng soá thôøi gian cuûa cuoän daây ñoànghoà
Tp =Lp
Rp
Vì giaù trò chu kyø töông ñoái cuûa heä thoáng ñaùnh löûa t >>1 nhôø ñoù, boûqua caùc giaù trò quaù nhoû trong bieåu thöùc treân tacoù:
n.U.t1
Itb=
30.Rå
(trong tröôøng hôïp soá xylanh Z =4)
Nhö vaäy doøng ñieän trung bình ñi qua cuoän daây ñoàng hoà ño tyû leä thuaän vôùi vôùi toác ñoä ñoängcô.
Moment quay do doøng ñieän taïo ra leân kim ñoànghoà.
K.n.U.t1
Mñ = K.Itb=
30.Rå
Moment caûn taïo bôûi loø xo xoaén tyû leä vôùi goùc quay a cuûakim Ml=Kl.a
Kim seõ tieáp tuïc quay cho ñeán khi 2 moment baèngnhau Mñ =Ml
hay
K.n.U.t1 =K.
l
30.Rå
Þ n=
.R
å a
K.U.t1
=C.
C laø haèng soá ñoái vôùi maïch coáñònh
Nhö vaäy ta coù theå keát luaän toác ñoä cuûa truïc khuyûu ñoäng cô tyû leä thuaänvôùi goùc quay cuûa kim ñoàng hoà vaø thang chia cuûa ñoàng hoà seõñeàu.
Treânmoätsoáxengöôøitakhoângduøngtínhieäuñaùnhlöûañeåñeámsoávoøng quay nhö sô ñoà treân (xe coù ñoäng cô diesel chaúng haïn) maø duøng caûm bieánñieän töø loaïi nam chaâm ñöùng yeân ñaët treân truïc khuyûu (hoaëc truïc cam) hay laáy tínhieäu töødaâytrunghoøacuûamaùyphaùtñieänxoaychieàu.Sôñoàcuûaloaïivöøaneâuñöôïc trình baøy treân hình 1.22. Hoaït ñoäng cuûa maïch naøy töông töï vôùi sô ñoàtröôùc.
R
R1
D2
R3
R2
C2
C1
T1
D3
T2 T3
R5
D4
D1
R6
C3
R7
D5
P
R9 R10
R8
Caûmbieán
Hình 1.22. Sô ñoà maïch ñoàng hoà ño toác ñoä ñoäng cô duøng caûm bieán ñieäntöø
Treânmoätsoáxe,ngöôøitalaáytínhieäutöømaùyphaùtxoaychieàuhoaëccaûm bieánloaïimaùyphaùt3phañeåñotoácñoäñoängcôhoaëctoácñoäxe.Sôñoàcuûaloaïi naøy ñöôïc trình baøy treân hình 1.23.
Caûm bieán laø moät maùy phaùt ba pha, kích töø baèng nam chaâm vónh cöûu.Ñeå quaykimñoànghoàngöôøitaboátrímoätñoängcôbaphatreântableau.Doøngñieän chaïy qua caùc pha thoâng qua caùc transistor ñöôïc ñieàu khieån bôûi caùc cuoändaây trong caûmbieán.
R1
Caûm bieánmaùy
phaùt 3pha
D4
T1
D7
D5
T2
D8
D6
T3
D9
Ñoäng cô 3pha
Namchaâm
D10
Maïch khueáchñaïi
Hình 1.23 Sô ñoà ñoàng hoà toác ñoä xe kieåu maùy phaùt-ñoäng cô 3pha
Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo toác ñoäxe
a. Kieåu caùpmeàm
Khi oâtoâ laøm vieäc, truïc caùp meàm truyeàn moment töø truïc thöù caáp hoäp soáñeán truïcdaãnñoängkeùonamchaâmvónhcöûuquay.Töøthoângxuyeânquachuïp nhoâm laøm phaùt sinh söùc ñieän ñoäng, taïo doøng ñieän fucoâ trong chuïpnhoâm. Doøng fucoâ taùc duïng vôùi töø tröôøng cuûa nam chaâm laøm chuïp nhoâmquay, keùotheokimchævaäntoáctöôngöùngtreânvaïchchiacuûañoànghoà.Moment quay cuûa chuïp nhoâm ñöôïc caân baèng bôûi loøxo.
Kim chæthò
Loø xo caânbaèng Chuïpnhoâm
Nam chaâm vónh cöûu
Taám caân baèngnhieät Caëp truïc vít - baùnhvít
Truïc daãnñoäng
Hình 1.24 Ñoàng hoà toác ñoä xe loaïi caùpmeàm
Taám caân baèng nhieät ñeå giaûm bôùt sai soá do nhieät cuûa ñoàng hoà. Khi nhieätñoä taêng,töøtrôûcuûataámcaânbaèngnhieättaêng,töøthoângquanoùgiaûm,phaànlôùn seõ qua chuïp nhoâm ñeå giöõ cho doøng fucoâ trong chuïp nhoâm khoângñoåi.
b. Ñoàng hoà toác ñoä xe chæ thò baèngkim.
Döïa treân cô sôû caûm bieán toác ñoä kieåu töø trôû hoaëc caûm bieánHall.
· Maïch heäthoáng
Maïchñieänaùpkhoângñoåi
ICloâ-gíc
IC daãnñoäng
IC daãnñoäng
B
Voøngtöø
MRE
Caûm bieán toácñoä
*Chæ cho moät vaøikieåu
Motorxung
Ñoàng hoà toácñoä
Cuoän töø chöõthaäp
Cuïm ñoànghoà
Gear
Ñoànghoàquaõngñöôøng
Hình 1.25 Caáu taïo ñoàng hoà toác ñoä chæ thò baèng kim döïa treân caûm bieánHall.
· Caûm bieán toácñoä
Caûmbieántoácñoäñöôïcgaénôûhoäpsoávaøñöôïcdaãnñoängôûbaùnhraêngchuû ñoängcuûacoângtômeùt.CaûmbieántoácñoäbaogoàmmoätcaûmbieánHallgaén beân trong vaø moät nam chaâm boán cöïc.
Khixebaétñaàuchuyeånñoängvaøvoøngnamchaâmbaétñaàuquay,caûmbieán toác ñoä seõ phaùt ra caùc tín hieäu xung. Coù hai kieåu caûm bieán toác ñoäxe:
- Kieåu caûm bieán ñieäntöø.
- Kieåu caûm bieán Hall hoaëc töø trôû (loaïi phoåbieán).
Voøngtöø Caûm bieán töøtrôûhoaëcHall
Hình 1.26 Caáu taïo caûm bieán toácñoä.
Ñoàng hoàAmpere
Ñeå theo doõi vieäc naïp ñieän cho accu treân oâtoâ ngöôøi ta duøng ñoànghoà Ampere (trong caùc xe ñôøi cuõ) hoaëc ñeøn baùo (trong caùc xe ñôøi môùi).Ñoàng hoàAmpereñöôïcmaécnoáitieápvôùimaïchphuïtaûivaønoùchobieátcöôøngñoä doøng ñieän naïp vaø phoùng cuûa accu baèng Ampere(A). Thöôøng thìcaùc Ampere ñieän töø ñöôïc duøng phoåbieán.
a. Ñoàng hoà Ampere loaïi ñieän töø loaïi nam chaâmquay Caáutaïo:
Treân khung chaát deûo 3 coù quaán cuoän daây 5 baèng loaïi daây ñoàng nhoû.Song song vôùi cuoän daây coù maéc moät ñieän trôû shunt 1 baèng constant (hôïpkim cuûa saét vaø nicken). Treân truïc cuûa kim nhoâm gaén ñiaõ nam chaâm 6 vaø caàn8 coùtheåquayquanhtruïctrongmoätkhoaûnggiôùihaïnbôûiraõnhcong9cuûa khungchaátdeûo.Ñaichaéntöø4baûoveächoñoànghoàkhoûibòaûnhhöôûngcuûa nhieãu töø tröôøng beânngoaøi.
Nguyeân lyù laømvieäc:
1
S
N
4
N
S
+
-
20 0 20
+
3 2
-50
+50
6
7
5
4
8
3
N
2
9
1
S
a)
-
b)
Hình 1.27 Sô ñoà caùc ñoàng hoàAmpere.
a. Ñoàng hoà Ampere kieåu ñieän töø loaïi nam chaâmquay.
b. Ñoàng hoà Ampere kieåu ñieän töø loaïi nam chaâm coáñònh.
Khi khoâng coù doøng ñieän qua caùc cuoän daây, do taùc duïng töông hoã giöõacaùc cöïckhaùcdaáucuûanamchaâmcoáñònh2vaøñiaõnamchaâm6,kimñoànghoà ñöôïcgiöõôûvòtrísoá0cuûathangño.Khicoùdoøngñieänchaïyquacuoändaây, xung quanh cuoän daây seõ xuaát hieän moät töø tröôøng coù höôùng vuoâng goùcvôùi töøtröôøngcuûanamchaâmcoáñònh2.Taùcduïngtöônghoãgiöõahaitöøtröôøng taïo thaønh moät töø tröôøng toång hôïp coù veùc tô xaùc ñònh theo quy luaäthình bìnhhaønh.Namchaâm6vaøkimseõquayhöôùngtheochieàuveùctôcuûatöø tröôøng toång hôïp. Khi cöôøng ñoä doøng ñieän trong cuoän daây taêng thì töøtröôøng donoùsinhrataêng,laømchokimquayñimoätgoùclôùùnhôn,chægiaùtròdoøng ñieän khoâng lôùn. Khi chieàu doøng ñieän trong cuoän daây thay ñoåi thì chieàucuûa töøtröôøngdonoùsinhracuõngthayñoåivaøkimñoànghoàseõleächveàphía khaùc.
b. Ñoàng hoà Ampere kieåu ñieän töø loaïi nam chaâm coáñònh Caáutaïo:
Ñoàng hoà loaïi naøy goàm thanh daãn 4 (baèng nhoâm hay ñoàng), nam chaâmcoá ñònh3,thanhtheùpnon2gaénchaëtvôùiloõiquayvaøkim1.Kimñoànghoàcoù ñaàu ñoái troïng, coøn oå truïc cuûa kim ñöôïc boâi trôn baèng loaïi daàu ñaëcbieät.
Nguyeân lyù laømvieäc:
Nam chaâm 3 gaây nhieãm töø cho thanh theùp non 2 vôùi caùc daáu cöïc ngöôïcvôùi daáucöïccuûanamchaâm.Dotaùcduïngtöônghoãgiöõacaùccöïckhaùcdaáucuûa namchaâmvaøthanhtheùpnonneânthanhtheùp,loõiquayvaøkimñoànghoà
luoân luoân coù xu höôùng oån ñònh ôû vò trí trung gian (öùng vôùi vaïch 0 cuûañoàng hoà) khi khoâng coù doøng ñieän chaïy qua thanh daãn 4. Khi coù doøng ñieänchaïy quathanh4,thanhtheùpnon2cuøngvôùiloõiquayseõhöôùngtheonhöõng ñöôøng söùc sinh ra quanh thanh daãn maø quay leäch ñi moät goùc, laøm chokim ñoàng hoà leäch khoûi vò trí 0 vaø chæ moät giaù trò töông öùng cuûa doøngñieän. Cöôøngñoädoøngñieänquathanhdaãncaønglôùnthìtöøthoângcuûanoùcaøng maïnh vaø kim caøng quay ñi moät goùc lôùn hôn, chæ doøng ñieänlôùn.
Giaù trò vaø chieàu cuûa goùc quay kim phuï thuoäc vaøo cöôøng ñoä vaø chieàudoøng ñieäntrongthanhdaãn.Kimleächveàphíadaáucoängbieåuthòaccuñöôïcnaïp, coøn leäch veà phía daáu tröø bieåu thò accu phoùng ñieän.
Treânnhöõngoâtoâduøngñeønbaùonaïpthìôûbaûngñoànghoàcoùboátrímoätboùng ñeønnhoûmaécvôùicoïcLcuûamaùyphaùthoaëctieátcheá.Neáumaùyphaùtphaùt ñieän ñeøn baùo seõ taét vaø ngöôïclaïi.
Caùc ñoàng hoà Ampere khoâng ñöôïc maéc noái tieáp vaøo maïch khôûi ñoängvaø maïch coøi ñieän vì cöôøng ñoä doøng ñieän duøng cho caùc phuï taûi ñieän naøylôùn.
Caùc maïch ñeøn caûnhbaùo
Caûmbieánbaùonguyvaøñeønhieäunhaèmbaùocholaùixebieáttìnhtraïnglaøm vieäc cuûa moät soá boä phaän nhö aùp suaát daàu trong heä thoáng boâi trôn, nhieätñoä nöôùc laøm maùt ñoängcô....
Caáutaïo
Cô caáu baùo hieäu naøy bao goàm hai boä phaän chuû yeáu: boä caûm bieán baùonguy vaø ñeønbaùo.
Caûm bieán baùo nguy laø moät loaïi coâng taéc töï ñoäng laøm nhieäm vuï baät ñeønôû baûng ñoàng hoà khi coù söï thay ñoåi nguy haïi ñeán ñieàu kieän laøm vieäccuûa ñoäng côoâtoâ.
Caùc cô caáu baùo nguy thöôøng gaëp nhaát laø baùo nguy aùp suaát daàu nhôøntrong heä thoáng boâi trôn ñoäng cô vaø baùo nguy nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoängcô.
Cô caáu baùo nguy aùp suaát nhôùt ñoängcô
Cô caáu naøy baùo hieäu trong tröôøng hôïp aùp suaát nhôùt ñoäng cô giaûm tôùimöùc coù theå hö ñoäng cô. Khi ñoäng cô oâtoâ laøm vieäc hoaëc aùp suaát trong heäthoáng boâitrôngiaûmxuoángthaáphôn0,4-0,7kg/cm2maøng6(xemhình1.28) naèmôûvòtríbanñaàu,coøntieápñieåm4ôûtraïngthaùiñoùng,ñaûmbaûothoâng maïchchoñeønbaùo3.Khicoângtaéc1ñoùng,ñeønbaùo3ôûbaûngñoànghoàseõ saùng, baùo hieäu söï giaûm aùp suaát nhôùt tôùi möùc khoâng chopheùp.
Khi ñoäng cô oâtoâ laøm vieäc, nhôùt töø heä thoáng boâi trôn ñoäng cô seõ qua loãcuûa nuùm8vaøobuoàng7vaøkhiaùpsuaátdaàutrongbuoàng7lôùnhôn0,4–0,7 kg/cm2 thì maøng 6 seõ cong leân, naâng caàn tieáp ñieåm di ñoäng vaø tieáp ñieåm4 môû ra, ñeøn baùo 3taét.
Boä caûm bieán baùonguy
5
4
3
2
1
6
7
8
Hình 1.28 Cô caáu baùo nguy aùp suaàt daàu boâi trôn ñoängcô.
1- Coâng taéc maùy; 2- Naép; 3- Ñeøn hieäu; 4- Caùc maù vít baïc; 5- Giaù tieápñieåm; 6- Maøng aùp suaát; 7- Buoàng aùp suaát; 8- Nuùm coùren.
Cô caáu baùo nguy nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoängcô
Côcaáunaøybaùohieäuchotaøixeábieátnhieätñoänöôùccaoquaùmöùcchopheùp trongheäthoánglaømmaùtñoängcô.Boäcaûmbieánnöôùcñöôïcvaënvaøophía treân cuûa keùt nöôùc hoaëc treân ñöôøng nöôùc ñi, coøn ñeøn hieäu laép ôû baûngñoàng hoà.
1 2 3
4
5
Accu
Coângtaécmaùy
1- Chuïpñoàng 2- Thanh löôõngkim 3- Voû boä caûmbieán 4- Ñeønhieäu 5- Vít ñieàuchænh.
Hình 1.29 Cô caáu baùo nguy nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoängcô.
Caáutaïocuûaboäcaûmbieánbaùonguynhieätñoänöôùctöôngtöïnhöboäcaûm bieáncuûañoànghoànhieätñoänöôùcloaïixungñieän,chækhaùclaøtreânthanh löôõngkimkhoângquaándaâyñieäntrôûvaøthanhlöôõngkimñöôïclaätngöôïc xuoáng sao cho khi bò bieán daïng noù seõ cong veà phía döôùi (veà phía coùxu höôùng ñoùng tieáp ñieåm KK’laïi).
Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoäng cô thaáp thì tieáp ñieåm KK’ ôû traïng thaùimôû vaøñeønhieäu4taét.Khinhieätñoänöôùclaømmaùttaêng,thanhlöôõngkim2bò noùngnoùseõbieándaïngvaøôûnhieätñoä96oC3oCthìtieápñieåmKK’ñoùng, ñeøn hieäu 4 saùngleân.
CHÖÔNG 1: HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂNOÂTOÂ Trang
TOÅNG QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂNOÂTOÂ........................................................ 1
Toång quan veà heä thoáng thoâng tin treânoâtoâ............................................... 2
Caáu truùc toång quaùt vaø phaân loaïi heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ...............
Caùc yeâu caàu cuûa heä thoáng thoâng tin treân oâ toâ..................................... 1.2. THOÂNG TIN DAÏNG TÖÔNG TÖÏ(ANALOG).......................................... 1.2.1. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo aùp suaát nhôùt..............................................
1.2.2. Ñoàng hoà nhieân lieäu............................................................................
1.2.3. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo nhieät ñoä nöôùc laøm maùt.............................. 1.2.4. Ñoàng hoà baùo toác ñoä ñoängcô............................................................... 1.2.5. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo toác ñoä xe................................................... 1.2.6. Ñoàng hoà ampere................................................................................ 1.2.7. Caùc maïch ñeøn caûnh baùo.....................................................................
1.3. THOÂNG TIN DAÏNG SOÁ(DIGITAL)
1.3.1. Caáu truùc côbaûn................................................................................
1.3.2. Caùc daïng maøn hình ..........................................................................
1.3.3. Sô ñoà tieâubieåu.................................................................................
CHÖÔNG 2: HEÄ THOÁNG CHIEÁU SAÙNG VAØ TÍNHIEÄU
HEÄ THOÁNG CHIEÁUSAÙNG
2.1.1. Nhieäm vuï, yeâu caàu vaø phaân loaïi.........................................................
2.1.2. Caùc chöùc naêng vaø thoâng soá cô baûn .....................................................
2.1.3. Caáu taïo boùngñeøn...............................................................................
2.1.4. Moät soá sô ñoà maïch ñieàu khieån heä thoáng chieáu saùng...........................
HEÄ THOÁNG TÍNHIEÄU
2.2.1. Heä thoáng coøi vaø chuoângnhaïc...........................................................
2.2.2. Heä thoáng baùo reõ vaø baùonguy...........................................................
2.2.3. Moät soá sô ñoà heä thoáng tín hieäu treân xetoyota...................................
2.2.4. Heä thoáng ñeøn phanh, ñeøn kích thöôùc................................................
2.2.5. Heä thoáng baùo söï coá heä thoáng ñeøn tín hieäu........................................
CHÖÔNG 3: CAÙC HEÄ THOÁNGPHUÏ
HEÄ THOÁNG LAU RÖÛAKÍNH
3.1.1. Giôùi thieäuchung.................................................................................
3.1.2. Caùc boäphaän.......................................................................................
3.1.3. Hoaït ñoäng..........................................................................................
HEÄ THOÁNG KHOÙACÖÛA
Coâng duïng vaø caùc chöùc naêng cuûa heä thoáng khoùacöûa
3.2.2. Caáu taïo caùc boäphaän...........................................................................
3.2.3. Nguyeân lyù hoïatñoäng..........................................................................
HEÄ THOÁNG NAÂNG HAÏ KÍNH (POWERWINDOW)
3.3.1. Coâng duïng.........................................................................................
....................................................................................................................
3.3.2. Ñaëc ñieåm...........................................................................................
3.3.3. Caáu taïo..............................................................................................
3.3.4. Sô ñoà maïch ñieän treân xe Toyota Cressida..........................................
3.4 HEÄ THOÁNG ÑIEÀU KHIEÅN GHEÁ.............................................................
3.4.1. Coâng duïng.........................................................................................
3.4.2. Caáu taïo..............................................................................................
3.4.3. Nguyeân lyù hoaïtdoäng..........................................................................
3.5 HEÄ THOÁNG SAÁYKÍNH............................................................................
3.5.1. Coâng duïng.........................................................................................
3.5.2. Ñaëc ñieåm...........................................................................................
3.5.3. Sô ñoà maïch ñieän................................................................................
CHÖÔNG 4: ÑIEÀU KHIEÅN TRUYEÀN LÖÏC TÖÏÑOÄNG
CAÁU TRUÙC CÔ BAÛN CUÛA HEÄ THOÁNG TRUYEÀN LÖÏC TÖÏÑOÄNG ÑIEÄN(ECT):..............................................................................................
4.1.1. Bieánmoâ.............................................................................................
4.1.2. Cuïm baùnh raêng haønh tinh...................................................................
4.1.3. Heä thoáng ñieàu khieån thuûy löïc:............................................................
4.1.4. Heä thoáng ñieàu khieån ñieäntöû...............................................................
SÔ ÑOÀ, NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG VAØ THUAÄT TOAÙN ÑIEÀUKHIEÅN 4.2.1. Sô ñoà, nguyeân lyù hoaïtñoäng................................................................
4.2.2. Thuaät toaùn ñieàu khieån........................................................................
CAÁUTAÏOVAØHOAÏTÑOÄNGCUÛACAÙCPHAÀNTÖÛCÔBAÛNTRONG HEÄTHOÁNG................................................................................................
4.3.1. Bieánmoâ.............................................................................................
4.3.2. Cuïm baùnh raêng haønh tinh...................................................................
4.3.3. Heä thoáng ñieàu khieån thuûy löïc.............................................................
4.3.4. Heä thoáng ñieàu khieån ñieäntöû...............................................................
CHÖÔNG 5: HEÄ THOÁNG PHANH ÑIEÀU KHIEÅN BAÈNG ÑIEÄNTÖÛ
ÑAÏI CÖÔNG VEÀ HEÄ THOÁNG PHANH CHOÁNG BOÙ CÖÙNG BAÙNH XE ABS................................................................................................................
5.1.1. Toångquan..........................................................................................
5.1.2. Lòch söû phaùt trieån...............................................................................
PHAÂN LOAÏI HEÄ THOÁNG ABS THEO KIEÅU ÑIEÀUKHIEÅN................. 5.2.1. Ñieàu khieån theo ngöôõngtröôït.............................................................
5.2.2. Ñieàu khieån ñoäc laäp hay phuï thuoäc......................................................
5.2.3. Ñieàu khieån theokeânh.........................................................................
CAÙC PHÖÔNG AÙN BOÁ TRÍ HEÄ THOÁNG ÑIEÀU KHIEÅN CUÛAABS 5.3.1. Phöông aùn 1 .......................................................................................
5.3.2. Phöông aùn 2 .......................................................................................
5.3.3. Phöông aùn 3 .......................................................................................
5.3.4. Caùc phöông aùn 4, 5 vaø6.....................................................................
5.3.5. Moät soá sô ñoà boá trí thöïcteá..................................................................
5.4 CAÁU TRUÙC HEÄ THOÁNG PHANH ABS:..................................................
5.5 QUAÙ TRÌNH ÑIEÀU KHIEÅN CUÛAABS....................................................
5.5.1. Yeâu caàu cuûa heä thoáng ñieàu khieånABS...............................................
5.5.2. Phaïm vi ñieàu khieån cuûaABS..............................................................
5.5.3. Chu trình ñieàu khieån cuûaABS............................................................
5.5.4. Tín hieäu ñieàu khieånABS....................................................................
5.5.5. Quaù trình ñieàu khieån cuûaABS............................................................
5.5.6. Chöùc naêng laøm treã söï gia taêng moment xoayxe.................................
5.6 SÔ ÑOÀ, CAÁU TAÏO VAØ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC PHAÀN TÖÛ VAØHEÄ THOÁNG.........................................................................................................
5.6.1. Caùc caûmbieán.....................................................................................
5.6.2. Hoäp ñieàu khieån ñieän töû (ECU)...........................................................
5.6.3. Boä chaáp haønh thuûy löïc.......................................................................
5.7 ABS KEÁT HÔÏP VÔÙI CAÙC HEÄ THOÁNGKHAÙC.......................................
5.7.1. Giôùi thieäuchung.................................................................................
Heä thoáng ABS keát hôïp vôùi heä thoáng EBD vaø BAS.............................
ABS keát hôïp vôùi heä thoáng traction control(TRC)...............................
5.7.4. Heä thoáng oån ñònh xe baèng ñieän töû (ESP)............................................
CHÖÔNG6: ÑIEÀU KHIEÅN HEÄ THOÁNG ANTOAØN
6.1 PHAÂN LOAÏI VAØ CAÁU TRUÙC CÔ BAÛN...................................................
6.1.1. Heä thoáng tuùi khí (SRS)......................................................................
6.1.2. Heä thoáng ñieàu khieån daây an toaøn.......................................................
SÔ ÑOÀ, CAÁU TAÏO VAØ HOAÏT ÑOÄNG CAÙC PHAÀN TÖÛ VAØ HEÄ THOÁNG
Sô ñoà, caáu taïo vaø hoaït ñoäng caùc phaàn töû vaø heä thoáng tuùi khí loaïi e....
6.2.2. Tuùi khí loaïi SRS ñieàu khieån baèng cô khí(M)......................................
6.2.3. Caáu taïo vaø hoaït ñoäng cuûa caùc phaàn töû heä thoáng ñieàu khieån daây antoaøn
CHÖÔNG 7: ÑIEÀU KHIEÅN CHAÏY TÖÏ ÑOÄNGBAÈNG
ÑIEÄN TÖÛ - CRUISE CONTROL SYSTEM (CCS)...................................
KHAÙI QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG CHAÏY TÖÏ ÑOÄNG................................... 7.1.1.Vai troø cuûa heä thoáng ñieàu khieån chaïy töï ñoäng.....................................
7.1.2. Thaønh phaàn cuûa CCS.........................................................................
7.1.3. Caùch söû duïng heä thoángCCS...............................................................
CAÙC YEÂU CAÀU VEÀ TÍNH NAÊNG CUÛACCS
HOAÏT ÑOÄNG CUÛACCS
NGUYEÂN LYÙ ÑIEÀUKHIEÅN
7.4.1. Sô ñoà nguyeân lyù.................................................................................
7.4.2. Sô ñoà maïch vaø sô ñoà khoái..................................................................
7.4.3. Thuaät toaùn ñieàu khieån chaïy töï ñoäng...................................................
CAÙC BOÄ PHAÄN CHÍNH CUÛACCS
7.5.1. Caùc caûm bieán toác ñoä (sensor)............................................................................
7.5.1. Boä ñieàukhieån.....................................................................................................
7.5.2. Boä phaän daãn ñoäng(actuator).............................................................................
CHÖÔNG 1: HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂNOÂTOÂ
TOÅNG QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂNOÂTOÂ
Toång quan veà heä thoáng thoâng tin treânoâtoâ
Heäthoángthoângtintreânxebaogoàmcaùcbaûngñoànghoà(tableau),maønhìnhvaø caùc ñeøn baùo giuùp taøi xeá vaø ngöôøi söûa chöõa bieát ñöôïc thoâng tin veà tìnhtraïng hoaït ñoäng cuûa caùc heä thoáng chính trongxe.
Thoâng tin coù theå truyeàn ñeán taøi xeá qua 2 daïng: töông töï (tableau kim) vaøsoá (tableau hieänsoá).
Treânmoätsoáloaïixengöôøitacuõngduøngtieángnoùiñeåtruyeànthoângtinñeántaøi xeá.
Ñeønbaùo hieäu vaøñeøn caûnhbaùo
Ñoànghoà
toác ñoä ñoängcô
Ñeøn
baùo reõ Ñoànghoà
toác ñoä xe
Caùc ñeønbaùo hieäu vaøñeøn caûnhbaùo
Voânkeá
Ñoàng hoàaùp suaátdaàu
Ñoàng hoà nhieätñoä
nöôùc laømmaùt Ñeønbaùo
cheá ñoäpha
Ñoàngho nhieânlieäu
A- Baùo aùp löïcnhôùt
C- Baùo nhieät ñoänhôùt
E: Caùc ñeønbaùo
G- Toác ñoä ñoängcô
B- Baùo ñieänaùp
D- Baùo möïcxaêng
F- Toác ñoäxe
H- Haønhtrình
Hình 1.1 Caáu taïo baûng tableau loaïi thöôøng vaø loaïi hieänsoá.
2003-06-2919:39:25
--------------------------------------------
Edited by FoxitReader
Copyright(C) by FoxitSoftware Company,2005-2008 ForEvaluation Only.
Ñeøn baùo phanhtay
T-BELT
Ñeøn baùo thaét daây antoaøn chöa ñuùng vòtrí
Ñeøn baùo chöa thaét daâyan toaøn
Ñeøn baùo loïc nhieân lieäu bò baån,ngheït
Ñeøn baùonaïp
Ñeøn baùo möïc nöôùc laømmaùt thaáp
Ñeøn baùo aùp löïc nhôùtthaáp
Ñeøn baùoreõ
Ñeøn baùo möïc nhôùtñoäng cô
Ñeøn baùonguy
Ñeøn baùo loãi (ñieàukhieån ñoängcô)
Ñeøn baùoxoâng
Ñeøn baùo coù cöûachöa ñoùngchaët
Ñeøn baùopha
Hình 1.2 Caùc loaïi ñoàng hoà chæ thò baèng kim vaø caùc kyù hieäu treân baûng ñoànghoà.
Caáu truùc toång quaùt vaø phaân loaïi heä thoáng thoâng tin treânoâtoâ
Caáu truùc toångquaùt
Bao goàm caùc ñoàng hoàsau:
a- Ñoàng hoà toác ñoä xe(speedometer)
Ñoànghoàtoácñoäxeduøngñeåhieånthòtoácñoäxechaïytheokilomethoaëcdaëm (mile). Noù thöôøng ñöôïc tích hôïp vôùi ñoàng hoà ño quaõng ñöôøng (odometer)ñeå baùo quaõng ñöôøng xe ñaõ ñi töø luùc xe baét ñaàu hoaït ñoäng vaø ñoàng hoà haønhtrình (tripmeter) ñeå ño caùc khoaûng caùch ngaén giöõa ñieåm ñi vaø ñieåmñeán.
b- Ñoàng hoà toác ñoä ñoäng cô(tachometer)
Hieån thò toác ñoä ñoäng cô (toác ñoä truïc khuyûu) theo v/p (voøng/phuùt) hayrpm. c- Voânkeá
Chæthòñieänaùpaccuhayñieänaùpracuûamaùyphaùt.Loaïinaøyhieännay khoâng coøn treân tableaunöõa.
d- Ñoàng hoà aùp löïc nhôùt: Chæ thò aùp löïc nhôùt cuûa ñoängcô.
e- Ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc laøm maùt: Chæ thò nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoängcô.
f- Ñoàng hoà baùo nhieân lieäu: Chæ thò möùc nhieân lieäu coù trong thuøngchöùa.
g- Ñeøn baùo aùp suaát nhôùtthaáp.
2003-06-2919:39:25
--------------------------------------------
Edited by FoxitReader
Copyright(C) by FoxitSoftware Company,2005-2008 ForEvaluation Only.
Chæ thò aùp suaát nhôùt ñoäng cô thaáp döôùi möùc bìnhthöôøng.
h- Ñeøn baùo naïp
Baùo heä thoáng naïp hoaït ñoäng khoâng bình thöôøng (maùy phaùthö).
i- Ñeøn baùopha
Baùo ñeøn ñaàu ñang ôû cheá ñoä chieáuxa.
j- Ñeøn baùoreõ
Baùo reõ phaûi haytraùi.
k- Ñeøn baùo nguy hoaëc öutieân.
Ñeønnaøyñöôïcbaätkhimuoánbaùonguyhoaëcxinöutieân.Luùcnaøycaûhai beân ñeøn reõ phaûi vaø traùi seõ chôùp.
l- Ñeøn baùo möùc nhieân lieäuthaáp.
Baùo nhieân lieäu trong thuøng nhieân lieäu saépheát.
m- Ñeøn baùo heä thoángphanh.
Baùo ñang keùo phanh tay, daàu phanh khoâng ñuû hay boá phanh quaùmoøn.
n- Ñeøn baùo cöûamôû.
Baùo coù cöûa chöa ñöôïc ñoùngchaët.
o- Ñeønbaùoloãicuûacaùcheäthoángñieàukhieån:phanhchoánghaõmcöùngABS,heä thoáng ñieàu khieån ñoäng cô CHECK ENGINE, heä thoáng kieåm soaùt löïckeùo TRC...
p- Ñeøn baùo vò trí tay soá cuûa hoäp soá töï ñoäng
-R-N-D-1-2Phaân loaïi
Heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ coù haidaïng:
a. Thoâng tin daïng töôngtöï
Thoângtindaïngtöôngtöï(analog)treânoâtoâthöôønghieånthòthoângquacaùc loaïi ñoàng hoà chæ baùo baèngkim.
b. Thoâng tin daïngsoá
Thoâng tin daïng soá: (digital) söû duïng caùc tín hieäu töø caùc caûm bieán khaùc nhau vaø tính toaùn döïa treân caùc tín hieäu naøy ñeå xaùc ñònh toác ñoä xe, roàihieån thò chuùng ôû daïng soá hay caùc ñoà thò daïngcoät.
Caùc yeâu caàu cuûa heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ
Do ñaëc thuø trong hoaït ñoäng cuûa oâtoâ, heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ ngoaøi yeâucaàu tính myõ thuaät phaûi ñaûm baûo:
- Ñoä beàn côhoïc.
- Chòu ñöôïc nhieät ñoäcao.
- Chòu ñöôïc ñoäaåm.
- Coù ñoä chính xaùccao.
- Khoâng laøm choùi maét taøixeá.
+
Hình 1.3 Sô ñoà maïch cuûa moät tableau loaïi töôngtöï
2003-06-2919:39:25
--------------------------------------------
Edited by FoxitReader
Copyright(C) by FoxitSoftware Company,2005-2008 ForEvaluation Only.
THOÂNG TIN DAÏNG TÖÔNG TÖÏ(ANALOG)
Heäthoángthoângtindaïngtöôngtöïbaogoàmcaùcñoànghoàdaïngkimvaøcaùcñeøn baùo ñeå kieåm tra vaø theo doõi hoaït ñoäng cuûa moät soá boä phaän quan troïng cuûañoäng cô cuõng nhö toaønxe.
Hình 1.4 Tableau daïng töông töï vôùi chæ thò baèng kim. Trong heä thoáng thoâng tin loaïi naøy thöôøng coù caùc ñoàng hoà döôùiñaây:
Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo aùp suaátdaàu
Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt baùo aùp suaát nhôùt trong ñoäng cô giuùp phaùt hieän hö hoûngtrong heä thoáng boâi trôn. Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt thöôøng laø loaïi ñoàng hoà kieåu löôõngkim.
Caáutaïo
Ñoàng hoà loaïi naøy thöôøng goàm hai phaàn: caûm bieán aùp löïc nhôùt, ñöôïc laépvaøo cac-tecuûañoängcôhoaëclaépôûloïcnhôùtvaøñoànghoà(boäphaänchæthò)ñöôïcboátríôû baûng tableau tröôùc maët taøi xeá. Ñoàng hoà vaø caûm bieán maéc noái tieáp vôùi nhau vaøñaáu vaøo maïch sau coâng taéc maùy.
Caûm bieán chuyeån söï thay ñoåi aùp suaát nhôùt thaønh tín hieäu ñieän ñeå ñöaveà ñoàng hoà ño. Ñoàng hoà laø boä phaän chæ thò aùp suaát nhôùt öùng vôùi caùc tín hieäu ñieänthay ñoåi töø caûm bieán. Thang ño ñoàng hoà ñöôïc phaân ñoä theo ñôn vò kg/cm2 hoaëcbar.
Treân caùc oâtoâ ngaøy nay, ta coù theå gaëp boán loaïi ñoàng hoà aùp suaát daàu nhôùt:loaïi nhieät ñieän, loaïi töø ñieän, cô khí vaø loaïi ñieän töû. ÔÛ ñaây chæ giôùi thieäu hai loaïilaø ñoàng hoà nhieät ñieän vaø töøñieän.
Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt kieåu nhieätñieän.
Caáu taïo: Caáu taïo cuûa ñoàng hoà ñöôïc trình baøy treân hình1.5.
Phaàn töû löôõngkim Boä taïo aùp suaátdaàu
Daây mayso
Phaàn töû löôõngkim
Daây mayso
Tieápñieåm
Coâng taécmaùy
Maøng
Accu
Caûm bieán aùp suaátdaàu
Hình 1.5 Sô ñoà caáu taïo ñoàng hoà aùp suaátnhôùt.
Nguyeânlyùhoaïtñoäng:khichodoøngñieänñiquamoätphaàntöûlöôõngkim ñöôïccheátaïobaèngcaùchlieânkeáthailoaïikimloaïihoaëchôïpkimcoùheäsoá giaõnnôûnhieätkhaùcnhaukhieánphaàntöûlöôõngkimcongkhinhieättaêng. Ñoànghoàbaogoàmmoätphaàntöûlöôõngkimkeáthôïpvôùimoätdaâymayso (nung). Phaàn töû löôõng kim coù hình daïng nhö hình 1.6. Phaàn töû löôõng kimbò cong do aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä moâi tröôøng khoâng laøm sai ñoànghoà.
Hoaïtñoäng:
A
Khoâng sinhnhieät
Löôõngkim
Daây mayso
Bò cong bôûi doøngñieän
A
Sinhnhieät Nhieät ñoä khoângcao
(Khoâng saisoá)
Hình 1.6 Hoaït ñoäng cuûa phaàn töû löôõngkim.
AÙp suaát nhôùt thaáp/khoâng coù aùp suaátnhôùt.
Phaàn töû löôõng kim ôû caûm bieán aùp suaát nhôùt coù gaén moät tieáp ñieåm. Ñoädòch chuyeån cuûa kim ñoàng hoà tæ leä vôùi doøng ñieän chaïy qua daây may so. Khiaùp suaát nhôùt baèng khoâng, tieáp ñieåm môû, khoâng coù doøng ñieän chaïy qua khibaät coâng taéc maùy. Vì vaäy, kim vaãn chækhoâng.
Khi aùp suaát nhôùt thaáp, maøng ñaåy tieáp ñieåm laøm noù tieáp xuùc nheï, neândoøng ñieänchaïyquadaâymaysocuûacaûmbieán.Vìlöïctieápxuùccuûatieápñieåm yeáu, tieáp ñieåm seõ laïi môû ra do phaàn töû löôõng kim bò uoán cong do nhieätsinh ra. Tieáp ñieåm seõ môû ra sau moät thôøi gian raát ngaén coù doøng ñieän chaïyqua neân nhieät ñoä cuûa phaàn töû löôõng kim treân ñoàng hoà khoâng taêng vaø noù bòuoán ít. Vì vaäy, kim seõ leächnheï.
Ñoàng hoà baùo aùp suaátdaàu
Coâng taécmaùy
Accu
Caûmbieán aùp suaátdaàu
Khoâng coù aùp suaátdaàu
Hình 1.7 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà nhieät ñieän khi aùp suaát nhôùt thaáp/nhoû.
AÙp suaát nhôùt cao.
Khi aùp suaát nhôùt taêng, maøng ñaåy tieáp ñieåm maïnh hôn, naâng phaàn töû löôõng kim leân. Vì vaäy, doøng ñieän seõ chaïy qua löôõng kim trong moät thôøi gian daøi. Tieáp ñieåm seõchæ môûkhiphaàntöûlöôõngkimuoánleântreân.Doøngñieänchaïyquañoànghoàaùpsuaátnhôùt trongthôøigiandaøichoñeánkhitieápñieåmcuûacaûmbieánaùpsuaátnhôùtmôû.Nhieätñoä phaàn töû löôõng kim phía ñoàng hoà taêng laøm taêng ñoä cong cuûa noù, khieán kim ñoànghoà leäch nhieàu. Nhö vaäy, ñoä cong cuûa phaàn töû löôõng kim trong ñoàng hoà tæ leä vôùi ñoäcong cuûa phaàn töû löôõng kim trong caûm bieán aùp suaátnhôùt.
Ñoàng hoà baùo aùp suaátdaàu
Coângtaécmaùy
Accu
Caûm bieánaùp suaátdaàu
AÙp suaát daàucao
Hình 1.8 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà nhieät ñieän khi aùp suaát nhôùt cao.
Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt loaïi töøñieän.
Caáu taïo: Caáu taïo ñoàng hoà loaïi naøy ñöôïc trình baøy treân hình1.9.
Hình 1.9 Ñoàng hoà aùp suaát daàu nhôøn loaïi töøñieän.
Chuù thích hình veõ1.9:
a) Sô ñoàchung.
b) Veùctô töø thoâng toång vaø vò trí kim ñoàng hoà öùng vôùi caùc vò trí khaùcnhau.
c) Sô ñoà nguyeân lyù ñaáudaây.
1- Buoàng aùpsuaát 11- Laù ñoàng tieápñieän
2- Choáttì 12- Daây daãnñoàng
3- vaø 7- Vít ñieàuchænh 13- Loøxo.
4- Maøng 14- Caàn haïn cheá kim ñoànghoà.
5- Voû boä caûmbieán 15- Raõnhcong.
6- Tay ñoønbaåy 16 vaø 20- Nam chaâm vónhcöûu
8- Contröôït 17- Khung chaátdeûo
9- Naép boä caûmbieán 18- Kim.
10- - Cuoän ñieän trôû cuûa bieántrôû 19- Voûtheùp Rcb- Ñieän trôû cuûa caûmbieán.
Hoaïtñoäng:
Khi ngaét coâng taéc maùy, kim leäch veà phía vaïch 0 treân thang ñoàng hoà.Kim ñoàng hoà ñöôïc giöõ ôû vò trí naøy do löïc taùc duïng töông hoã giöõa hai namchaâm vónh cöûu 6 vaø20.
Khibaätcoângtaécmaùy,trongcaùccuoändaâycuûañoànghoàvaøcaûmbieánxuaát hieän nhöõng doøng ñieän chaïy theo chieàu muõi teân nhö hình veõ 1.9.a vaø1.9.c. Cöôøng ñoä doøng ñieän, cuõng nhö töø thoâng trong caùc cuoän daây phuï thuoäcvaøo vòtrícontröôïttreânbieántrôû10.Cöôøngñoädoøngñieäncöïcñaïitrongmaïch ñoàng hoà vaø caûm bieán0,2A.
Khi trong buoàng aùp suaát 1 cuûa boä caûm bieán coù trò soá aùp suaát P = 0 thìcon tröôït8naèmôûvòtrítaäncuøngbeântraùicuûabieántrôû10(theovòtrícuûahình veõ), töùc laø ñieän trôû Rcb coù giaù trò cöïc ñaïi. Khi ñoù cöôøng ñoä doøng ñieäntrong cuoän W1 seõ cöïc ñaïi, coøn trong caùc cuoän daây W2 vaø W3 cöïc tieåu. Töø thoângf1vaø 2 cuûa caùc cuoän W1 vaø W2 taùc duïng ngöôïc nhau, neân giaù trò vaø chieàutöø thoângcuûachuùngxaùcñònhtheohieäu1-2.
Töø thoâng f3 do cuoän daây W3 taïo ra seõ töông taùc vôùi hieäu töø thoâng 1 - 2
döôùi moät goùc leäch90o.
Töø thoâng toång cuûa caû 3 cuoän daây seõ xaùc ñònh theo qui luaät coäng vectô.
seõñònhhöôùngquayvaøvòtrícuûañóanamchaâm16,cuõngcoùnghóalaø xaùc ñònh vò trí cuûa kim ñoàng hoà treân thangsoá.
Khi baät coâng taéc maø aùp suaát trong buoàng 1 baèng 0 thì töø thoâng toång fSseõ höôùngdóanamchaâmtruïcquayñeánvòtrísaochokimñoànghoàchævaïch0 cuûathangsoá.Khiaùpsuaáttrongbuoàng1taêng,maøng4caøngcongleân,ñaåy ñoønbaåy6quayquanhtruïccuûanoù.Ñoønbaåythoângquavít7taùcduïngleân con tröôït 8 laøm cho noù dòch chuyeån sang phaûi. Trò soá ñieän trôû cuûa bieántrôû (hayRcb)giaûmdaàn,doñoùcöôøngñoädoøngñieäntrongcaùccuoändaâyW1vaø
W2 cuõng nhö töø thoâng do chuùng sinh ra 1 vaø 2 taêng leân. Trong khiñoù, doøng ñieän trong cuoän daây W3 vaø töø thoâng 3 cuûa noù giaûm ñi. Trongtröôøng hôïp naøy, giaù trò vaø höôùng cuûa töø thoâng toång thay ñoåi, laøm cho vò trícuûa ñóanamchaâm16cuõngthayñoåivaøkimñoàng hoàseõleächveàphíachæsoáaùp suaátcao.
Trong tröôøng hôïp aùp suaát P = 10 kg/cm2, con tröôït seõ ôû vò trí taän cuøngbeân phaûicuûabieántrôû10,töùclaøñieäntrôûcuûacaûmbieánRcb=0(bieántrôûbònoái taét)thìcuoändaâyW1cuõngbònoáitaétvaødoøngñieäntrongcuoändaâyseõbaèng 0, kim ñoàng hoà seõ leäch veà phía phaûi cuûa thangsoá.
Ñoàng hoà nhieânlieäu
Ñoànghoànhieânlieäucoùtaùcduïngbaùochongöôøitaøixeábieátlöôïngxaêng (daàu) coù trong bình chöùa. Coù hai kieåu ñoàng hoà nhieân lieäu, kieåu ñieäntrôû löôõng kim vaø kieåu cuoän daây chöõthaäp.
a. Kieåu ñieän trôû löôõngkim
Moätphaàntöûlöôõngkimñöôïcgaénôûñoànghoàchæthòvaømoätbieántrôûtröôït kieåu phao ñöôïc duøng ôû caûm bieán möùc nhieânlieäu.
Bieántrôûtröôïtkieåuphaobaogoàmmoätphaodòchchuyeånleânxuoángcuøng vôùi möùc nhieân lieäu. Thaân boä caûm nhaän möùc nhieân lieäu coù gaén vôùi ñieäntrôû tröôït,vaøñoønphaonoáivôùiñieäntrôûnaøy.Khiphaodòchchuyeån,vòtrícuûa tieápñieåmtröôïttreânbieántrôûthayñoåilaømthayñoåiñieäntrôû.Vòtríchuaån cuûaphaoñeåñoñöôïcñaëthoaëclaøvòtrícaohônhoaëclaøvòtríthaáphôncuûa bình chöùa. Do kieåu ñaët ôû vò trí thaáp chính xaùc hôn khi möùc nhieân lieäuthaáp, neân noù ñöôïc söû duïng ôû nhöõng ñoàng hoà coù daõi ño roäng nhö ñoàng hoà hieånthò soá.
KhibaätcoângtaécmaùyôûvòtríON,doøngñieänchaïyquaboäoånaùpvaødaây may so treân ñoàng hoà nhieân lieäu vaø ñöôïc tieáp mass qua ñieän trôû tröôït ôûboä caûm nhaän möùc nhieân lieäu. Daây may so trong ñoàng hoà sinh nhieät khidoøng ñieänchaïyqualaømcongphaàntöûlöôõngkimtæleävôùicöôøngñoädoøngñieän. Keát quaû laø kim ñöôïc noái vôùi phaàn töû löôõng kim leäch ñi moätgoùc.
Hình 1.10 Boä caûm nhaän möùc nhieân lieäu daïng bieán trôû tröôït kieåuphao.
Khi möùc nhieân lieäu cao, ñieän trôû cuûa bieán trôû nhoû neân cöôøng ñoä doøngñieän chaïyqualôùn.Doñoù,nhieätñöôïcsinhratreândaâymaysolôùnvaøphaàntöû löôõng kim bò cong nhieàu laøm kim dòch chuyeån veà phía chöõ F (Full).Khi möïcxaêngthaáp,ñieäntrôûcuûabieántrôûtröôïtlôùnneânchæcoùmoätdoøngñieän nhoûchaïyqua.Doñoùphaàntöûlöôõngkimbòuoánítvaøkimdòchchuyeånít, kim ôû vò trí E(empty).
Tieáp ñieåm oån aùÑpoàng hoà baùo möùc nhieân lieäu
Coâng taécmaùy
Accu
E F
C H
Boä caûm nhaänmöùc nhieânlieäu
Boä caûmnhaän
nhieät ñoä nöôùc
Ñoàng hoà baùo nhieät ñoä nöôùc
Hình 1.11 Ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu ñieän trôû löôõngkim.
OÅnaùp:
Ñoä chính xaùc cuûa ñoàng hoà kieåu ñieän trôû löôõng kim bò aûnh höôûng bôûisöï thay ñoåi cuûa ñieän aùp cung caáp. Söï taêng hay giaûm ñieän aùp treân xe seõ gaâyra saisoáchæthòtrongñoànghoànhieânlieäu.Ñeåtraùnhsaisoánaøy,moätoånaùp löôõng kim ñöôïc gaén trong ñoàng hoà nhieân lieäu ñeå giöõ aùp ôû moät giaù trò khoâng ñoåi (khoaûng7V).
OÅn aùp bao goàm moät phaàn töû löôõng kim coù gaén tieáp ñieåm vaø daây may soñeå nungnoùngphaàntöûlöôõngkim.KhicoângtaécôûvòtríON,doøngñieänñiqua ñoànghoànhieânlieäuvaøñoànghoànhieätñoänöôùclaømmaùtquatieápñieåmcuûa oånaùpvaøphaàntöûlöôõngkim.Cuøngluùcñoù,doøngñieäncuõngñiquamayso cuûaoånaùpvaønungnoùngphaàntöûlöôõngkimlaømnoùbòcong.Khiphaàntöû löôõngkimbòcong,tieápñieåmmôûvaødoøngñieänngöøngchaïyquañoànghoà nhieân lieäu vaø ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc laøm maùt. Khi ñoù, doøng ñieäncuõng ngöøng chaïy qua daây may so cuûa oån aùp. Khi doøng ñieän ngöøng chaïy quadaây may so, phaàn töû löôõng kim seõ nguoäi ñi vaø tieáp ñieåm laïiñoùng.
Neáu ñieän aùp accu thaáp, chæ coù moät doøng ñieän nhoû chaïy qua daây may sovaø daâymaysoseõnungnoùngphaàntöûlöôõngkimchaämhôn,vìvaäytieápñieåm môû chaäm. Ñieàu ñoù coù nghóa laø tieáp ñieåm seõ ñoùng trong moät thôøi giandaøi. Ngöôïc laïi, khi ñieän aùp accu cao, doøng ñieän lôùn chaïy qua tieáp ñieåmlaøm tieáp ñieåm ñoùng trong khoaûng moät thôøi gianngaén.
Trong thöïc teá, ta coù theå söû duïng IC 7807 cho muïc ñích oånaùp.
Tieáp ñieåm oånaùp
Ñoànghoàbaùomöùcnhieânlieäu
E F
Boä caûmnhaän
Coâng
taécmaùy
möùc nhieânlieäu
Accu
C H
Boä caûmnhaännhieätñoänöôùc
Ñoànghoàbaùonhieätñoänöôùc
Tieáp ñieåm oånaùp
Tieáp ñieåm oån aùpñoùng
Ñoànghoàbaùomöùcnhieânlieäu
Coângtaécmaùy
Accu
E F
C H
Boä caûmnhaänmöùc nhieânlieäu
Boä caûmnhaän
nhieätñoänöôùc
Ñoànghoàbaùonhieätñoänöôùc
Tieáp ñieåm oån aùpmôû
Hình 1.12 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà kieåu ñieän trôû löôõng kim khi tieáp ñieåm oån aùpñoùng/môû.
b. Kieåu cuoän daây chöõthaäp.
Ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõ thaäp laø moät thieát bò ñieän töø trong ñoùcaùccuoändaâyñöôïcquaánbeânngoaøimoätrotortöøtheoboánhöôùng,moãi höôùng leäch nhau 90o. Khi doøng ñieän qua cuoän daây bò thay ñoåi bôûi ñieäntrôû cuûa caûm bieán möùc nhieân lieäu, töø thoâng ñöôïc taïo ra trong cuoän daâytheo boán höôùng thay ñoåi laøm rotor töø quay vaø kim dòchchuyeån.
Khoaûng troáng phía döôùi rotor ñöôïc ñieàn ñaày silicon ñeå ngaên khoângcho kim dao ñoäng khi xe bò rung vaø kim khoâng quay veà vò trí E khi taét coângtaéc maùy.
Ñoàng hoà baùo nhieânlieäu
Khoaùñieän
L1
L2
L3
L4
Vs
Boä caûmnhaän möùc nhieânlieäu
Accu
Hình 1.13 Ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõthaäp.
Ñaëc ñieåm cuûa ñoàng hoà kieåu cuoän daây chöõ thaäp (so saùnh vôùi kieåu löôõngkim):
- Ñoä chính xaùccao.
- Goùc quay cuûa kim roäng hôn.
- Ñaëc tính baùmtoát.
- Khoâng caàn maïch oånaùp.
- Chæ thò ñöôïc löôïng nhieân lieäu khi khoaù ñieän ñaõtaét.
Hoaïtñoäng:
Caùccöïcbaéc(N)vaøcöïcnam(S)ñöôïctaïoratreânrotortöø.Khidoøngñieän chaïyquamoãicuoändaây,töøtröôøngsinhratreânmoãicuoändaâylaømrotortöø quay vaø kim dòchchuyeån.
Caùc cuoändaây
Roâto (namchaâm)
Höôùngquaáncuûa cuoänL4
Höôùng quaán cuûa cuoänL1
Höôùngquaáncuûa cuoänL2
DaàuSilicon
Höôùng quaán cuûa cuoänL3
Hình 1.14 Caáu taïo ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõthaäp.
Cuoän L1 vaø L3 ñöôïc quaán treân cuøng moät truïc nhöng ngöôïc höôùng nhau, cuoänL2vaø L4 ñöôïc quaán ôû truïc kia leäch 90o so vôùi truïc L1, L3 (L2 vaø L4 cuõng ñöôïcquaán ngöôïc chieàunhau).
Khi coâng taéc ôû vò trí ON, doøng ñieän chaïy theo haiñöôøng:
- Accu® L1 ® L2 ® caûm bieán möùc nhieân lieäu ®mass.
- Accu® L1 ® L2 ® L3 ® L4 ®mass.
Ñieän aùp Vs thay ñoåi theo söï thay ñoåi ñieän trôû cuûa caûm bieán möùc nhieân lieäulaøm cöôøng ñoä doøng ñieän I1, I2 thay ñoåitheo.
Khi thuøng nhieân lieäuñaày:
Doñieäntrôûcuûaboäcaûmnhaänmöùcnhieânlieäunhoû,neâncoùmoätdoøngñieän lôùnchaïyquacaûmbieánmöùcnhieânlieäuvaøchæcoùmoätdoøngñieännhoûchaïy qua L3 vaø L4. Vì vaäy töø tröôøng sinh ra bôûi L3 vaø L4 yeáu. Töø tröôøng hôïpbôûi L1, L2, L3 vaø L4 nhö hình1.15.
Töø tröôøngtoång
L2
L3
L1
L4
Hình 1.15 Hình bieåu dieãn töø tröôøng toång khi thuøng nhieân lieäuñaày Khi thuøng coøn moät nöûa nhieânlieäu:
Ñieän trôû caûm bieán möùc nhieân lieäu taêng neân doøng ñieän qua L3 vaø L4taêng. Tuynhieân,dosoávoøngdaâycuûacuoänL3raátítneântöøtröôøngsinhbôûiL3 cuõng raát nhoû. Vì vaäy, töø tröôøng toång sinh bôûi caùc cuoän daây nhö hình1.16.
Töø tröôøngtoång
L2
L1
L3
L4
Hình 1.16 Hình bieåu dieãn töø tröôøng toång khi thuøng nhieân lieäu coøn½.
Khi thuøng nhieân lieäuheát:
Ñieän trôû boä baùo möùc nhieân lieäu lôùn, neân cöôøng ñoä doøng ñieän qua L3 vaøL4lôùn. Vì vaäy töø tröôøng toång nhö hình1.17.
L2
L1 L3
Töø tröôøngtoång
L4
Hình 1.17 Hình bieåu dieãn töø tröôøng toång khi heát nhieânlieäu
Treân ña soá caùc xe ngaøy nay, ngoaøi ñoàng hoà nhieân lieäu coøn coù ñeønbaùo saép heát nhieânlieäu.
Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo nhieät ñoä nöôùc laømmaùt
Ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc chæ nhieät ñoä nöôùc laøm maùt trong aùo nöôùc ñoâïngcô. Coùhaikieåuñoànghoànhieätñoänöôùc:kieåuñieäntrôûlöôõngkimcoùmoätphaàn töû löôõng kim ôû boä chæ thò vaø moät bieán trôû (nhieät ñieän trôû) trong boäcaûm nhaän nhieät ñoä vaø kieåu cuoän daây chöõ thaäp vôùi caùc cuoän daây chöõ thaäpôû ñoàng hoà chæ thò nöôùc laøm maùt.
a. Kieåu ñieän trôû löôõngkim.
Boä chæ thò duøng ñieän trôû löôõng kim vaø caûm bieán nhieät ñoä laø moät nhieät ñieän trôû.
Nhieätñieäntrôûlaømoätchaátbaùndaãn,neânthuoäcloaïiheäsoánhieätaâmNTC (Negative Temperature Coefficient). Ñieän trôû cuûa noù thay ñoåi raát lôùntheo nhieät ñoä. Ñieän trôû cuûa nhieät ñieän trôû giaûm khi nhieät ñoätaêng.
Nh
Cöïc
Voû
Nhieät ñoä(0C)
Hình 1.18 Caûm bieán nhieät ñoä nöôùc laøm maùt vaø ñaëctuyeán.
Ñoànghoànhieätñoänöôùckieåuñieäntrôûlöôõngkimcoùnguyeânlyùhoaïtñoäng töông töï nhö ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu ñieän trôû löôõngkim.
Khinhieätñoänöôùclaømmaùtthaáp,ñieäntrôûcaûmbieánnhieätñoänöôùccaovaø gaàn nhö khoâng coù doøng ñieän chaïy qua. Vì vaäy, daây may so chæ sinh ramoät ít nhieät neân ñoàng hoà chæ leäch moätchuùt.
Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt taêng, ñieän trôû cuûa caûm bieán giaûm, laømtaêng cöôøngñoädoøngñieänchaïyquavaøcuõngtaênglöôïngnhieätsinhrabôûidaây mayso.Phaàntöûlöôõngkimbòuoáncongtæleävôùilöôïngnhieätlaømchokim ñoàng hoà leäch veà höôùng chöõ H(high).
Ñoànghoàbaùonhieätñoänöôùc
Coâng
C H
Boä caûmnhaännhieätñoä nöôùc laømmaùt
taécmaùy
Accu
OÅnaùp Daây mayso
Hình 1.19 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà nöôùc laømmaùt.
b. Kieåu cuoän daây chöõthaäp.
Caáutaïovaøhoaïtñoängcuûañoànghoànhieätñoänöôùclaømmaùtkieåucuoändaây chöõ thaäp cuõng gioáng vôùi ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõ thaäp.Moät phaàn rotor bò caét neân kim hoài veà ñeán vò trí nghæ (phía laïnh) do troïnglöôïng cuûa rotor khi taét coâng taécmaùy.
Ñoàng hoà baùo toác ñoä ñoängcô
Trong loaïi ñoàng hoà naøy, caùc xung ñieän töï caûm töø cuoän sô caáp bobine(trong moãi kyø xuaát hieän tia löûa) 200-400V, ñöôïc giaûm aùp nhôø moät ñieän trôû khoaûng2- 5kW)seõñöatínhieäuñeánñoànghoà.Taïiñaây,moätmaïchñieäntöûseõdöïavaøotín hieäu naøy ñeå ñieàu khieån kim ñoàng hoàquay.
Sôñoàñoànghoàñotoácñoäñoängcôñöôïctrìnhbaøytreânhình1.20,1.21.Noùbao goàm moät maïch taïo xung dao ñoäng ban ñaàu, maïch rung, ñoàng hoà P vaø maïchoån aùp vôùi D5 vaøR11.
Hình 1.20 Sô ñoà ñaáu daây ñoàng hoà toác ñoä ñoäng cô(tachometer) vaø toác ñoä xe(speedometer)
Maïch ñoàng hoà ño toác ñoä ñoäng cô loaïi ñieäntöû
R7 R11
P
D4
R9
R10
R3
R4
C5
R8
D5
T1
T2
C1
R1
D3
C6
Noái boâbin
R2
C4 R5 R6
Hình 1.21 Sô ñoà ñoàng hoà ño toác ñoä ñoäng cô kieåu ñieäntöû
Maïch loïc xung ban ñaàu goàm ñieän trôû R1, R2, tuï C1, C4 vaø diodeD3. Ñaàuvaøocuûamaïchñöôïcnoáivôùiaâmboâbinhoaëcdaâybaùotoácñoäñoängcôtrong IC ñaùnh löûa. Maïch naøy seõ chuyeån tín hieäu dao ñoäng hình sin taét daàntreân bobine ñaùnh löûa thaønh caùc xung baùn sindöông.
Maïch dao ñoäng ñôn haøi goàm transistor T1 vaø T2 vôùi maïch hoài tieápcöùng R5vaøhoàitieápmeàmC5.CöïcCcuûaT1ñöôïcnoáivôùicuoändaâycuûañoànghoàP. Ñieän trôû R3 vaø R4 ñoùng vai troø caân baèng nhieät. Ñeå doøng qua ñoàng hoà lieântuïc, diode D4 ñöôïc maéc song song vôùi ñoànghoà.
Khi baät coâng taéc maùy, transistor T2 seõ ôû traïng thaùi baõo hoøa, nhôø doøngcöïc B chaïy qua R10 – moái noái BE – R5. Khi ñoù, tuï C6 vaø C5 seõ ñöôïc naïptheo maïch:
R7 Ñoàng hoàP R4
R3
C5 BET2 R5 massC6 mass
Transistor T1 luùc naøy ñang ôû cheá ñoä ñoùng vì ñieän aùp giöõa EB nhoû hônñoä suït aùp treân R8. Khi ñoäng cô baét ñaàu hoaït ñoäng, xung ñieän aùp (dao ñoäng taétdaàn) cuûa bobine ñaùnh löûa ñeán ngoõ vaøo cuûa maïch. Xung naøy sau khi ñi qua maïchloïc xungchæcoønlaïimoätnöûaxungdöôngvôùibieânñoäthaápñeánñieäntrôûR6.Doøng qua R6 vaø moái noái BE cuûa T1 laøm noù chuyeån sang traïng thaùi baõo hoaø. Döôùi taùc ñoäng cuûa ñieän aùp ñaõ naïp treân tuï C5, transistor T2 chuyeån sang traïng thaùiñoùng. Thôøi gian transistor T2 ôû traïng thaùi ñoùng phuï thuoäc vaøo maïch phoùng cuûaC5:
+C5 – T1 – R5 – D5 – R10 –(–)C5
T2seõchuyeånsangtraïngthaùibaõohoøatrôûlaïitaïithôøiñieåmkhiñieäntheá treânC5thaáphôngiaùtròmôûmoái noáiBE.Nhövaäy,thôøigianmaøtransistorT1ôû traïng thaùi baõo hoøa seõ khoâng ñoåi khi thay ñoåi toác ñoä ñoäng cô bôûi t1 chæ phuïthuoäc vaøo thoâng soá cuûa maïch naïp cuûa tuïC5.
Neáu boû qua ñoä suït aùp treân T1 vaø T2 luùc baõo hoøa cuõng nhö ñoä suït aùptreân diode thì quaù trình doøng ñieän ñi qua ñoàng hoà ño toác ñoä ñieän töû coù theå bieåudieãn bôûi heä phöông trình viphaân:
1
U = (R7 + Rp + R34 + R5)i + Ldi 0 £ t£t
dt
2
Rpi + Lp di =0 0 £ t£t
dt
(T1môû)
(T1 ñoùng)
Trongñoù:
U: ñieän aùp oån aùp treânD5
Rp vaø Lp: ñieän trôû vaø ñoä töï caûm cuûa cuoän daây ñoànghoà
i : doøng ñieän chaïy qua ñoàng hoà
R34: ñieän trôû töông ñöông cuûa R3 vaøR4
Nhö vaäy theo lyù thuyeát hieäu chænh giaùn ñoaïn, ñoàng hoà toác ñoä ñoäng côloaïi ñieän töû laø moät thieát bò xung ñieän vôùi caùc heäsoá:
k = 0 C = (R7+Rp+R34+R5)/Rp >1
Vaø thuoäc nhoùm 5 (xem phaàn lyù thuyeát hieäu chænh ñieän theá). Ñoáivôùi nhoùm naøy doøng ñieän trung bình qua ñoàng hoàlaø:
ì é tùü
U ï (1-C)[1-exp(-gt)]ê1-exp(1-g) úï
g
-
Itb=
R
ï ë Cûï
é
í1 ý
å ï gt
-expç-çg+
ù
ï
÷t÷
ï ê1
æ æ 1 - g öö
ú ï
î
Trong ñoù:
ë è è
C øøû þ
R = R7+Rp+R34+R5: toångtrôû
= t1 : thôøi gian xung töôngñoái
T
= T : chu kyø töông ñoái cuûa heä thoáng ñaùnhlöûa
Tp
T: chu kyø ñaùng löûa (T = 120)
nZ
Tp : haèng soá thôøi gian cuûa cuoän daây ñoànghoà
Tp =Lp
Rp
Vì giaù trò chu kyø töông ñoái cuûa heä thoáng ñaùnh löûa t >>1 nhôø ñoù, boûqua caùc giaù trò quaù nhoû trong bieåu thöùc treân tacoù:
n.U.t1
Itb=
30.Rå
(trong tröôøng hôïp soá xylanh Z =4)
Nhö vaäy doøng ñieän trung bình ñi qua cuoän daây ñoàng hoà ño tyû leä thuaän vôùi vôùi toác ñoä ñoängcô.
Moment quay do doøng ñieän taïo ra leân kim ñoànghoà.
K.n.U.t1
Mñ = K.Itb=
30.Rå
Moment caûn taïo bôûi loø xo xoaén tyû leä vôùi goùc quay a cuûakim Ml=Kl.a
Kim seõ tieáp tuïc quay cho ñeán khi 2 moment baèngnhau Mñ =Ml
hay
K.n.U.t1 =K.
l
30.Rå
Þ n=
.R
å a
K.U.t1
=C.
C laø haèng soá ñoái vôùi maïch coáñònh
Nhö vaäy ta coù theå keát luaän toác ñoä cuûa truïc khuyûu ñoäng cô tyû leä thuaänvôùi goùc quay cuûa kim ñoàng hoà vaø thang chia cuûa ñoàng hoà seõñeàu.
Treânmoätsoáxengöôøitakhoângduøngtínhieäuñaùnhlöûañeåñeámsoávoøng quay nhö sô ñoà treân (xe coù ñoäng cô diesel chaúng haïn) maø duøng caûm bieánñieän töø loaïi nam chaâm ñöùng yeân ñaët treân truïc khuyûu (hoaëc truïc cam) hay laáy tínhieäu töødaâytrunghoøacuûamaùyphaùtñieänxoaychieàu.Sôñoàcuûaloaïivöøaneâuñöôïc trình baøy treân hình 1.22. Hoaït ñoäng cuûa maïch naøy töông töï vôùi sô ñoàtröôùc.
R
R1
D2
R3
R2
C2
C1
T1
D3
T2 T3
R5
D4
D1
R6
C3
R7
D5
P
R9 R10
R8
Caûmbieán
Hình 1.22. Sô ñoà maïch ñoàng hoà ño toác ñoä ñoäng cô duøng caûm bieán ñieäntöø
Treânmoätsoáxe,ngöôøitalaáytínhieäutöømaùyphaùtxoaychieàuhoaëccaûm bieánloaïimaùyphaùt3phañeåñotoácñoäñoängcôhoaëctoácñoäxe.Sôñoàcuûaloaïi naøy ñöôïc trình baøy treân hình 1.23.
Caûm bieán laø moät maùy phaùt ba pha, kích töø baèng nam chaâm vónh cöûu.Ñeå quaykimñoànghoàngöôøitaboátrímoätñoängcôbaphatreântableau.Doøngñieän chaïy qua caùc pha thoâng qua caùc transistor ñöôïc ñieàu khieån bôûi caùc cuoändaây trong caûmbieán.
R1
Caûm bieánmaùy
phaùt 3pha
D4
T1
D7
D5
T2
D8
D6
T3
D9
Ñoäng cô 3pha
Namchaâm
D10
Maïch khueáchñaïi
Hình 1.23 Sô ñoà ñoàng hoà toác ñoä xe kieåu maùy phaùt-ñoäng cô 3pha
Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo toác ñoäxe
a. Kieåu caùpmeàm
Khi oâtoâ laøm vieäc, truïc caùp meàm truyeàn moment töø truïc thöù caáp hoäp soáñeán truïcdaãnñoängkeùonamchaâmvónhcöûuquay.Töøthoângxuyeânquachuïp nhoâm laøm phaùt sinh söùc ñieän ñoäng, taïo doøng ñieän fucoâ trong chuïpnhoâm. Doøng fucoâ taùc duïng vôùi töø tröôøng cuûa nam chaâm laøm chuïp nhoâmquay, keùotheokimchævaäntoáctöôngöùngtreânvaïchchiacuûañoànghoà.Moment quay cuûa chuïp nhoâm ñöôïc caân baèng bôûi loøxo.
Kim chæthò
Loø xo caânbaèng Chuïpnhoâm
Nam chaâm vónh cöûu
Taám caân baèngnhieät Caëp truïc vít - baùnhvít
Truïc daãnñoäng
Hình 1.24 Ñoàng hoà toác ñoä xe loaïi caùpmeàm
Taám caân baèng nhieät ñeå giaûm bôùt sai soá do nhieät cuûa ñoàng hoà. Khi nhieätñoä taêng,töøtrôûcuûataámcaânbaèngnhieättaêng,töøthoângquanoùgiaûm,phaànlôùn seõ qua chuïp nhoâm ñeå giöõ cho doøng fucoâ trong chuïp nhoâm khoângñoåi.
b. Ñoàng hoà toác ñoä xe chæ thò baèngkim.
Döïa treân cô sôû caûm bieán toác ñoä kieåu töø trôû hoaëc caûm bieánHall.
· Maïch heäthoáng
Maïchñieänaùpkhoângñoåi
ICloâ-gíc
IC daãnñoäng
IC daãnñoäng
B
Voøngtöø
MRE
Caûm bieán toácñoä
*Chæ cho moät vaøikieåu
Motorxung
Ñoàng hoà toácñoä
Cuoän töø chöõthaäp
Cuïm ñoànghoà
Gear
Ñoànghoàquaõngñöôøng
Hình 1.25 Caáu taïo ñoàng hoà toác ñoä chæ thò baèng kim döïa treân caûm bieánHall.
· Caûm bieán toácñoä
Caûmbieántoácñoäñöôïcgaénôûhoäpsoávaøñöôïcdaãnñoängôûbaùnhraêngchuû ñoängcuûacoângtômeùt.CaûmbieántoácñoäbaogoàmmoätcaûmbieánHallgaén beân trong vaø moät nam chaâm boán cöïc.
Khixebaétñaàuchuyeånñoängvaøvoøngnamchaâmbaétñaàuquay,caûmbieán toác ñoä seõ phaùt ra caùc tín hieäu xung. Coù hai kieåu caûm bieán toác ñoäxe:
- Kieåu caûm bieán ñieäntöø.
- Kieåu caûm bieán Hall hoaëc töø trôû (loaïi phoåbieán).
Voøngtöø Caûm bieán töøtrôûhoaëcHall
Hình 1.26 Caáu taïo caûm bieán toácñoä.
Ñoàng hoàAmpere
Ñeå theo doõi vieäc naïp ñieän cho accu treân oâtoâ ngöôøi ta duøng ñoànghoà Ampere (trong caùc xe ñôøi cuõ) hoaëc ñeøn baùo (trong caùc xe ñôøi môùi).Ñoàng hoàAmpereñöôïcmaécnoáitieápvôùimaïchphuïtaûivaønoùchobieátcöôøngñoä doøng ñieän naïp vaø phoùng cuûa accu baèng Ampere(A). Thöôøng thìcaùc Ampere ñieän töø ñöôïc duøng phoåbieán.
a. Ñoàng hoà Ampere loaïi ñieän töø loaïi nam chaâmquay Caáutaïo:
Treân khung chaát deûo 3 coù quaán cuoän daây 5 baèng loaïi daây ñoàng nhoû.Song song vôùi cuoän daây coù maéc moät ñieän trôû shunt 1 baèng constant (hôïpkim cuûa saét vaø nicken). Treân truïc cuûa kim nhoâm gaén ñiaõ nam chaâm 6 vaø caàn8 coùtheåquayquanhtruïctrongmoätkhoaûnggiôùihaïnbôûiraõnhcong9cuûa khungchaátdeûo.Ñaichaéntöø4baûoveächoñoànghoàkhoûibòaûnhhöôûngcuûa nhieãu töø tröôøng beânngoaøi.
Nguyeân lyù laømvieäc:
1
S
N
4
N
S
+
-
20 0 20
+
3 2
-50
+50
6
7
5
4
8
3
N
2
9
1
S
a)
-
b)
Hình 1.27 Sô ñoà caùc ñoàng hoàAmpere.
a. Ñoàng hoà Ampere kieåu ñieän töø loaïi nam chaâmquay.
b. Ñoàng hoà Ampere kieåu ñieän töø loaïi nam chaâm coáñònh.
Khi khoâng coù doøng ñieän qua caùc cuoän daây, do taùc duïng töông hoã giöõacaùc cöïckhaùcdaáucuûanamchaâmcoáñònh2vaøñiaõnamchaâm6,kimñoànghoà ñöôïcgiöõôûvòtrísoá0cuûathangño.Khicoùdoøngñieänchaïyquacuoändaây, xung quanh cuoän daây seõ xuaát hieän moät töø tröôøng coù höôùng vuoâng goùcvôùi töøtröôøngcuûanamchaâmcoáñònh2.Taùcduïngtöônghoãgiöõahaitöøtröôøng taïo thaønh moät töø tröôøng toång hôïp coù veùc tô xaùc ñònh theo quy luaäthình bìnhhaønh.Namchaâm6vaøkimseõquayhöôùngtheochieàuveùctôcuûatöø tröôøng toång hôïp. Khi cöôøng ñoä doøng ñieän trong cuoän daây taêng thì töøtröôøng donoùsinhrataêng,laømchokimquayñimoätgoùclôùùnhôn,chægiaùtròdoøng ñieän khoâng lôùn. Khi chieàu doøng ñieän trong cuoän daây thay ñoåi thì chieàucuûa töøtröôøngdonoùsinhracuõngthayñoåivaøkimñoànghoàseõleächveàphía khaùc.
b. Ñoàng hoà Ampere kieåu ñieän töø loaïi nam chaâm coáñònh Caáutaïo:
Ñoàng hoà loaïi naøy goàm thanh daãn 4 (baèng nhoâm hay ñoàng), nam chaâmcoá ñònh3,thanhtheùpnon2gaénchaëtvôùiloõiquayvaøkim1.Kimñoànghoàcoù ñaàu ñoái troïng, coøn oå truïc cuûa kim ñöôïc boâi trôn baèng loaïi daàu ñaëcbieät.
Nguyeân lyù laømvieäc:
Nam chaâm 3 gaây nhieãm töø cho thanh theùp non 2 vôùi caùc daáu cöïc ngöôïcvôùi daáucöïccuûanamchaâm.Dotaùcduïngtöônghoãgiöõacaùccöïckhaùcdaáucuûa namchaâmvaøthanhtheùpnonneânthanhtheùp,loõiquayvaøkimñoànghoà
luoân luoân coù xu höôùng oån ñònh ôû vò trí trung gian (öùng vôùi vaïch 0 cuûañoàng hoà) khi khoâng coù doøng ñieän chaïy qua thanh daãn 4. Khi coù doøng ñieänchaïy quathanh4,thanhtheùpnon2cuøngvôùiloõiquayseõhöôùngtheonhöõng ñöôøng söùc sinh ra quanh thanh daãn maø quay leäch ñi moät goùc, laøm chokim ñoàng hoà leäch khoûi vò trí 0 vaø chæ moät giaù trò töông öùng cuûa doøngñieän. Cöôøngñoädoøngñieänquathanhdaãncaønglôùnthìtöøthoângcuûanoùcaøng maïnh vaø kim caøng quay ñi moät goùc lôùn hôn, chæ doøng ñieänlôùn.
Giaù trò vaø chieàu cuûa goùc quay kim phuï thuoäc vaøo cöôøng ñoä vaø chieàudoøng ñieäntrongthanhdaãn.Kimleächveàphíadaáucoängbieåuthòaccuñöôïcnaïp, coøn leäch veà phía daáu tröø bieåu thò accu phoùng ñieän.
Treânnhöõngoâtoâduøngñeønbaùonaïpthìôûbaûngñoànghoàcoùboátrímoätboùng ñeønnhoûmaécvôùicoïcLcuûamaùyphaùthoaëctieátcheá.Neáumaùyphaùtphaùt ñieän ñeøn baùo seõ taét vaø ngöôïclaïi.
Caùc ñoàng hoà Ampere khoâng ñöôïc maéc noái tieáp vaøo maïch khôûi ñoängvaø maïch coøi ñieän vì cöôøng ñoä doøng ñieän duøng cho caùc phuï taûi ñieän naøylôùn.
Caùc maïch ñeøn caûnhbaùo
Caûmbieánbaùonguyvaøñeønhieäunhaèmbaùocholaùixebieáttìnhtraïnglaøm vieäc cuûa moät soá boä phaän nhö aùp suaát daàu trong heä thoáng boâi trôn, nhieätñoä nöôùc laøm maùt ñoängcô....
Caáutaïo
Cô caáu baùo hieäu naøy bao goàm hai boä phaän chuû yeáu: boä caûm bieán baùonguy vaø ñeønbaùo.
Caûm bieán baùo nguy laø moät loaïi coâng taéc töï ñoäng laøm nhieäm vuï baät ñeønôû baûng ñoàng hoà khi coù söï thay ñoåi nguy haïi ñeán ñieàu kieän laøm vieäccuûa ñoäng côoâtoâ.
Caùc cô caáu baùo nguy thöôøng gaëp nhaát laø baùo nguy aùp suaát daàu nhôøntrong heä thoáng boâi trôn ñoäng cô vaø baùo nguy nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoängcô.
Cô caáu baùo nguy aùp suaát nhôùt ñoängcô
Cô caáu naøy baùo hieäu trong tröôøng hôïp aùp suaát nhôùt ñoäng cô giaûm tôùimöùc coù theå hö ñoäng cô. Khi ñoäng cô oâtoâ laøm vieäc hoaëc aùp suaát trong heäthoáng boâitrôngiaûmxuoángthaáphôn0,4-0,7kg/cm2maøng6(xemhình1.28) naèmôûvòtríbanñaàu,coøntieápñieåm4ôûtraïngthaùiñoùng,ñaûmbaûothoâng maïchchoñeønbaùo3.Khicoângtaéc1ñoùng,ñeønbaùo3ôûbaûngñoànghoàseõ saùng, baùo hieäu söï giaûm aùp suaát nhôùt tôùi möùc khoâng chopheùp.
Khi ñoäng cô oâtoâ laøm vieäc, nhôùt töø heä thoáng boâi trôn ñoäng cô seõ qua loãcuûa nuùm8vaøobuoàng7vaøkhiaùpsuaátdaàutrongbuoàng7lôùnhôn0,4–0,7 kg/cm2 thì maøng 6 seõ cong leân, naâng caàn tieáp ñieåm di ñoäng vaø tieáp ñieåm4 môû ra, ñeøn baùo 3taét.
Boä caûm bieán baùonguy
5
4
3
2
1
6
7
8
Hình 1.28 Cô caáu baùo nguy aùp suaàt daàu boâi trôn ñoängcô.
1- Coâng taéc maùy; 2- Naép; 3- Ñeøn hieäu; 4- Caùc maù vít baïc; 5- Giaù tieápñieåm; 6- Maøng aùp suaát; 7- Buoàng aùp suaát; 8- Nuùm coùren.
Cô caáu baùo nguy nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoängcô
Côcaáunaøybaùohieäuchotaøixeábieátnhieätñoänöôùccaoquaùmöùcchopheùp trongheäthoánglaømmaùtñoängcô.Boäcaûmbieánnöôùcñöôïcvaënvaøophía treân cuûa keùt nöôùc hoaëc treân ñöôøng nöôùc ñi, coøn ñeøn hieäu laép ôû baûngñoàng hoà.
1 2 3
4
5
Accu
Coângtaécmaùy
1- Chuïpñoàng 2- Thanh löôõngkim 3- Voû boä caûmbieán 4- Ñeønhieäu 5- Vít ñieàuchænh.
Hình 1.29 Cô caáu baùo nguy nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoängcô.
Caáutaïocuûaboäcaûmbieánbaùonguynhieätñoänöôùctöôngtöïnhöboäcaûm bieáncuûañoànghoànhieätñoänöôùcloaïixungñieän,chækhaùclaøtreânthanh löôõngkimkhoângquaándaâyñieäntrôûvaøthanhlöôõngkimñöôïclaätngöôïc xuoáng sao cho khi bò bieán daïng noù seõ cong veà phía döôùi (veà phía coùxu höôùng ñoùng tieáp ñieåm KK’laïi).
Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoäng cô thaáp thì tieáp ñieåm KK’ ôû traïng thaùimôû vaøñeønhieäu4taét.Khinhieätñoänöôùclaømmaùttaêng,thanhlöôõngkim2bò noùngnoùseõbieándaïngvaøôûnhieätñoä96oC3oCthìtieápñieåmKK’ñoùng, ñeøn hieäu 4 saùngleân.
