TRỤC CÁC ĐĂNG
- Cấu tạo
Trục các đăng là một ống kim loại thường được làm bằng các bon có độ bền cao. Vì phải chống xoắn và uốn tốt trong quá trình làm việc nên việc kiểm tra độ bền và khả năng làm việc ít hư hỏng rất được chú trọng.
Bình thường trục các đăng thường là một ống thép liền, ở hai đầu có hai khớp nối hình thành nên các khớp các đăng. Tuy nhiên trong quá trình làm việc ở tốc độ cao thường có ít rung động nên ở các xe hiện đại ngày nay người ta chế tạo các trục các đăng loại có 3 khớp nối.
Loại có 2 khớp nối
Tổng chiều dài của mỗi đoạn trục các đăng loại hai khớp nối này tương đối lớn vì vậy khi trục các đăng quay ở tốc độ cao, nó có xu hướng cong đi một chút và tạo sự rung động do hiện tượng mất cân bằng dư.
Loại có 3 khớp nối
Mỗi đoạn trục các đăng loại 3 khớp nối gồm 2 đoạn và 3 khớp, do đó chiều dài mỗi đoạn này ngắn hơn loại 2 khớp nối. Vì vậy độ cong của trục do mất cân bằng dư nhỏ hơn và giảm được sự rung động khi chạy ở tốc độ cao.
Cấu tạo của ổ đỡ giữa ở trục các đăng loại 3 khớp nối
Ổ đỡ giữa có nhiệm vụ đỡ hai đầu của trục các đăng giữa và trục trung gian. Nó được lắp qua mặt bích vào các rãnh then hoa ở đầu trục trung gian. Để đỡ các đầu trục các đăng, ổ đỡ giữa được gắn vào thân xe bằng một giá đỡ. Bản thân ổ đỡ giữa đã có ống lót cao su che chắn ổ đỡ khỏi nước và bụi bẩn.
Vì người ta tách trục các đăng làm hai đoạn, ống lót cao su này sẽ khử độ rung trong trục các đăng để ngăn độ rung này lan đến khung xe. Do đó, độ rung và tiếng ồn từ trục các đăng ở tốc độ cao được giảm tới mức tối thiểu.
Khi cần tháo ra để kiểm tra hay bảo dưỡng ổ đỡ giữa, chúng ta cần chú ý lấy dấu cho đoạn chạc mặt bích và trục trung gian để đảm bảo độ chính xác cho đoạn chạc mặt bích khi lắp lại sau này. Nếu không lắp lại các bộ phận theo dấu đã ghi trước khi tháo, khi xe chạy có thể sinh ra độ rung và tiếng ồn từ cụm chi tiết này
Khớp các đăng
Nhiệm vụ của khớp các đăng là khử những biến đổi về góc phát sinh từ sự chuyển động tương đối giữa bộ vi sai cầu sau và hộp số, nhờ vậy mà việc truyền công suất từ hộp số đến bộ vi sai được êm dịu. Hiện nay có một số loại khớp các đăng gồm: khớp các đăng kiểu chữ thập; khớp nối mềm và khớp nối có tốc độ không đổi.
Khớp các đăng kiểu chữ thập
Khớp các đăng kiểu chữ thập được sử dụng phổ biến vì cấu tạo của chúng đơn giản, dễ chế tạo, rẻ tiền và làm việc rất chính xác. Trục chữ thập được lắp với các chạc đầu trục lệch nhau góc 90o nhờ các vòng bi. Để tránh cho nắp vòng bi không bị văng ra khi trục các đăng quay ở tốc độ cao, người ta dùng một phanh hãm hoặc vòng chặn để giữ chặt nắp vòng bi. Một trong hai chạc đầu trục được hàn vào trục các đăng, còn chạc kia được gắn liền vào một bích nối hoặc một đoạn trục rỗng gọi là khớp trượt.
Khớp nối mềm
Ở một số loại xe chở khách kiểu FR mới đây thường sử dụng loại khớp nối mềm cho trục các đăng. Đặc điểm của loại các đăng này là có góc lệch bằng không nghĩa là hộp số, trục các đăng và bộ vi sai nằm thẳng góc với nhau. Bởi vậy giảm được độ rung và tiếng ồn một cách đáng kể.
Khi tháo lắp hay bảo dưỡng trục các đăng loại này cần chú ý một số vấn đề sau: vì ở loại này có bộ phận điều chỉnh chiều dài trục nên trước khi tháo trục cần nới lỏng đai ốc điều chỉnh chiều dài trục; không cần phải tháo bu lông A trong khớp nối mềm; cần cẩn thận không tác động một lực quá mạnh vào các khớp nối mềm và phải đảm bảo hộp số, trục các đăng và hộp vi sai luôn thẳng góc; điều chỉnh lại góc của khớp nối sau khi lắp.
Khớp nối có tốc độ không đổi
Các khớp nối có tốc độ không đổi truyền mômen quay êm dịu hơn, nhưng đắt tiền hơn.
Sự thay đổi về tốc độ góc của khớp các đăng
Hình vẽ trên minh hoạ sự thay đổi về tốc độ của trục bị dẫn B, hợp thành một góc 30° với trục dẫn động A khi bán trục A quay ở tốc độ không đổi.
Khi bán trục A (trục thứ cấp của hộp số) của khớp các đăng quay một vòng, trục bị dẫn B (trục các đăng) cũng quay một vòng. Bán kính quay của khớp này lớn nhất (r2) khi trục chữ thập vuông góc với trục dẫn động (các góc quay là 90 °, 270 °). Bán kính quay (r1) hơi nhỏ hơn r2 một chút khi trục chữ thập không vuông góc với trục dẫn động (0°, 180° hoặc 360°).
Vì tốc độ biên của chạc nối ở trục bị dẫn thay đổi mỗi lần quay đi 90°, tạo ra sự thay đổi về vận tốc góc đối với trục dẫn động. Sự thay đổi vận tốc góc này trở nên lớn hơn khi góc (a) giữa trục dẫn động A và trục bị dẫn B lớn hơn.
Các khớp các đăng ở đầu dẫn động (phía hộp số) của khớp kiểu bản lề sẽ triệt tiêu các biến thiên về vận tốc góc này. Hơn nữa các trục dẫn động và trục bị dẫn được đặt song song với nhau để tránh những biến động về tốc độ quay và mômen quay.
- Nguyên lý hoạt động:
Khi xe chuyển động, trục thứ cấp của hộp số quay khớp trượt . Khớp trượt sau đó làm quay khớp các đăng trước , trục các đăng , khớp các đăng sau va nạng sau trên bộ vi sai . Bộ vi sai chứa các bánh răng sẽ truyền lực đến các bán trục sau . Các bán trục làm quay bánh xe
-
- Cấu tạo
Trục các đăng là một ống kim loại thường được làm bằng các bon có độ bền cao. Vì phải chống xoắn và uốn tốt trong quá trình làm việc nên việc kiểm tra độ bền và khả năng làm việc ít hư hỏng rất được chú trọng.
Bình thường trục các đăng thường là một ống thép liền, ở hai đầu có hai khớp nối hình thành nên các khớp các đăng. Tuy nhiên trong quá trình làm việc ở tốc độ cao thường có ít rung động nên ở các xe hiện đại ngày nay người ta chế tạo các trục các đăng loại có 3 khớp nối.
Loại có 2 khớp nối
Tổng chiều dài của mỗi đoạn trục các đăng loại hai khớp nối này tương đối lớn vì vậy khi trục các đăng quay ở tốc độ cao, nó có xu hướng cong đi một chút và tạo sự rung động do hiện tượng mất cân bằng dư.
Loại có 3 khớp nối
Mỗi đoạn trục các đăng loại 3 khớp nối gồm 2 đoạn và 3 khớp, do đó chiều dài mỗi đoạn này ngắn hơn loại 2 khớp nối. Vì vậy độ cong của trục do mất cân bằng dư nhỏ hơn và giảm được sự rung động khi chạy ở tốc độ cao.
Cấu tạo của ổ đỡ giữa ở trục các đăng loại 3 khớp nối
Ổ đỡ giữa có nhiệm vụ đỡ hai đầu của trục các đăng giữa và trục trung gian. Nó được lắp qua mặt bích vào các rãnh then hoa ở đầu trục trung gian. Để đỡ các đầu trục các đăng, ổ đỡ giữa được gắn vào thân xe bằng một giá đỡ. Bản thân ổ đỡ giữa đã có ống lót cao su che chắn ổ đỡ khỏi nước và bụi bẩn.
Vì người ta tách trục các đăng làm hai đoạn, ống lót cao su này sẽ khử độ rung trong trục các đăng để ngăn độ rung này lan đến khung xe. Do đó, độ rung và tiếng ồn từ trục các đăng ở tốc độ cao được giảm tới mức tối thiểu.
Khi cần tháo ra để kiểm tra hay bảo dưỡng ổ đỡ giữa, chúng ta cần chú ý lấy dấu cho đoạn chạc mặt bích và trục trung gian để đảm bảo độ chính xác cho đoạn chạc mặt bích khi lắp lại sau này. Nếu không lắp lại các bộ phận theo dấu đã ghi trước khi tháo, khi xe chạy có thể sinh ra độ rung và tiếng ồn từ cụm chi tiết này
Khớp các đăng
Nhiệm vụ của khớp các đăng là khử những biến đổi về góc phát sinh từ sự chuyển động tương đối giữa bộ vi sai cầu sau và hộp số, nhờ vậy mà việc truyền công suất từ hộp số đến bộ vi sai được êm dịu. Hiện nay có một số loại khớp các đăng gồm: khớp các đăng kiểu chữ thập; khớp nối mềm và khớp nối có tốc độ không đổi.
Khớp các đăng kiểu chữ thập
Khớp các đăng kiểu chữ thập được sử dụng phổ biến vì cấu tạo của chúng đơn giản, dễ chế tạo, rẻ tiền và làm việc rất chính xác. Trục chữ thập được lắp với các chạc đầu trục lệch nhau góc 90o nhờ các vòng bi. Để tránh cho nắp vòng bi không bị văng ra khi trục các đăng quay ở tốc độ cao, người ta dùng một phanh hãm hoặc vòng chặn để giữ chặt nắp vòng bi. Một trong hai chạc đầu trục được hàn vào trục các đăng, còn chạc kia được gắn liền vào một bích nối hoặc một đoạn trục rỗng gọi là khớp trượt.
Khớp nối mềm
Ở một số loại xe chở khách kiểu FR mới đây thường sử dụng loại khớp nối mềm cho trục các đăng. Đặc điểm của loại các đăng này là có góc lệch bằng không nghĩa là hộp số, trục các đăng và bộ vi sai nằm thẳng góc với nhau. Bởi vậy giảm được độ rung và tiếng ồn một cách đáng kể.
Khi tháo lắp hay bảo dưỡng trục các đăng loại này cần chú ý một số vấn đề sau: vì ở loại này có bộ phận điều chỉnh chiều dài trục nên trước khi tháo trục cần nới lỏng đai ốc điều chỉnh chiều dài trục; không cần phải tháo bu lông A trong khớp nối mềm; cần cẩn thận không tác động một lực quá mạnh vào các khớp nối mềm và phải đảm bảo hộp số, trục các đăng và hộp vi sai luôn thẳng góc; điều chỉnh lại góc của khớp nối sau khi lắp.
Khớp nối có tốc độ không đổi
Các khớp nối có tốc độ không đổi truyền mômen quay êm dịu hơn, nhưng đắt tiền hơn.
Sự thay đổi về tốc độ góc của khớp các đăng
Hình vẽ trên minh hoạ sự thay đổi về tốc độ của trục bị dẫn B, hợp thành một góc 30° với trục dẫn động A khi bán trục A quay ở tốc độ không đổi.
Khi bán trục A (trục thứ cấp của hộp số) của khớp các đăng quay một vòng, trục bị dẫn B (trục các đăng) cũng quay một vòng. Bán kính quay của khớp này lớn nhất (r2) khi trục chữ thập vuông góc với trục dẫn động (các góc quay là 90 °, 270 °). Bán kính quay (r1) hơi nhỏ hơn r2 một chút khi trục chữ thập không vuông góc với trục dẫn động (0°, 180° hoặc 360°).
Vì tốc độ biên của chạc nối ở trục bị dẫn thay đổi mỗi lần quay đi 90°, tạo ra sự thay đổi về vận tốc góc đối với trục dẫn động. Sự thay đổi vận tốc góc này trở nên lớn hơn khi góc (a) giữa trục dẫn động A và trục bị dẫn B lớn hơn.
Các khớp các đăng ở đầu dẫn động (phía hộp số) của khớp kiểu bản lề sẽ triệt tiêu các biến thiên về vận tốc góc này. Hơn nữa các trục dẫn động và trục bị dẫn được đặt song song với nhau để tránh những biến động về tốc độ quay và mômen quay.
- Nguyên lý hoạt động:
Khi xe chuyển động, trục thứ cấp của hộp số quay khớp trượt . Khớp trượt sau đó làm quay khớp các đăng trước , trục các đăng , khớp các đăng sau va nạng sau trên bộ vi sai . Bộ vi sai chứa các bánh răng sẽ truyền lực đến các bán trục sau . Các bán trục làm quay bánh xe
-
