Chẩn đoán hư hỏng xe dường như là nhiệm vụ bất khả thi với dân "ngoại đạo" nhưng nếu có thể hãy suy nghĩ nó giống như việc đoán bệnh của chính cơ thể.
Sau nhiều năm sử dụng, hộp số đạt tới ngưỡng giới hạn và bắt đầu sinh bệnh. Những vấn đề cơ khi luôn kèm theo các dấu hiệu đặc trưng: tiếng lọc cọc, hoặc các chi tiết không thể thực hiện đúng chức năng.
Khó gài số
Bỗng dưng một ngày cần số trở nên ương bướng, tình trạng khó điều khiển không chỉ xảy ra khi vào số 1 mà còn ở bất kỳ điểm lên xuống nào. Nguyên nhân phổ biến là mức dầu bôi trơn thấp do rò rỉ hoặc độ nhớt không đảm bảo vì hết thời hạn sử dụng hoặc bẩn.
Dầu có mùi khét
Mùi dầu cháy đó là dấu hiệu cho thấy hộp số quá nhiệt. Dầu hộp số không chỉ bôi trơn các chi tiết chuyển động mà còn tản nhiệt cho chúng vì thấy trên một số loại xe còn có dàn làm mát dầu. Hiện tượng quá nhiệt thường xảy ra khi các chi tiết bị sai lệch hoặc dầu có độ nhớt thấp.
Hộp số quá ồn
Việc lắng nghe âm thanh thiên nhiều về trực giác. Tiếng ồn có thể đơn giản và loãng do đó rất khó để phân biệt nó phát ra từ hộp số hay vị trí nào khác trên xe. Nếu bạn chắc chắn hộp số kêu to hơn bình thường thì đó là bởi ổ bi, đệm lót hoặc các bánh răng mòn.
Trượt số
Cơ cấu khóa hãm đảm bảo cho hộp số sàn làm việc theo đúng số mà người lái mong muốn nếu không có lực tác động từ bên ngoài. Trên xe số tự động, máy tính có vai trò giảm sát và điều khiển số theo tốc độ xe, vòng tua động cơ… Trượt số là hiện tượng chuyển số bất thường ngoài tầm kiểm soát của người điều khiển hoặc máy tính. Giống như việc gài sai số, trượt số thường kéo theo hiện tượng xe bị giật, hoặc động cơ gầm lên. Nó thường khiến tài xế mất bình tĩnh dễ gây tai nạn.
Dính côn
Dù đạp chân côn chạm sàn, việc cài số vẫn gặp khó khăn, kèm theo tiếng rít. Ly hợp chưa nhả khiến các cặp bánh răng khó ăn khớp vì chưa đồng tốc, đĩa ma sát trượt trên bánh đà và đĩa ép tạo lên âm thanh chói tai. Nguyên nhân thường bắt nguồn từ hệ thống truyền động ly hợp không tạo ra lực tách đủ lớn vì dây cáp đã rão, hành trình tự do quá lớn…

Khóa vi sai có tác dụng tăng độ bám đường để vượt qua chướng ngại vật hoặc khi xe sa lầy do bánh bị trượt. Ngược lại, cài khóa vi sai có thể làm lốp mòn nhanh và khó lái nếu đặt ở cầu trước.
Trục chính, trục sau hay vi sai là những thuật ngữ được sử dụng để mô tả những thành phần có vai trò truyền năng lượng động cơ từ hộp số tới các bánh. Trong số đó, vi sai được coi là bộ phận quan trọng. Nguyên nhân là nó cho phép các bánh quay với vận tốc khác nhau khi xe đi trên mặt đường không bằng phẳng và khi vào cua. Thông thường khi vào cua, bánh phía trong vòng cua sẽ chạy chậm hơn bánh ngoài do phải đi quãng đường ngắn hơn.
Điều này chỉ hữu ích khi các bánh có độ bám đường tốt. Còn trong trường hợp mất độ bám đường do gặp chướng ngại vật hay xe sa lầy thì rất dễ dẫn đến hiện tượng kẹt. Vì thế, một thiết bị khác ra đời, đó là khóa vi sai, thường được trang bị trên những mẫu xe địa hình như Dodge Powerwagon, Jeep Wrangler Rubicon hay Mercedes G500. Với một số xe, khách hàng phải trả thêm tiền nếu muốn có khóa vi sai.
Khóa vi sai có tác dụng khóa hai bánh lại với nhau khiến chúng quay cùng một tốc độ để tăng độ bám đường khi cần thiết. Chẳng hạn khi một bánh sa lầy, nếu không có khóa vi sai thì bánh đó sẽ quay tự do trong khi bánh còn lại không hề chuyển động. Bằng khóa vi sai, cả hai bánh sẽ quay cùng nhau và nhờ đó, xe có thể vượt qua.
Thông thường, các hãng sử dụng khóa vi sai cho trục sau bởi nếu dùng cho trục trước sẽ rất khó lái.
Trên thị trường có hai loại khóa vi sai. Kiểu đầu tiên cho phép tài xế đặt chế độ từ ca-bin. Thông qua cơ cấu khí nén hoặc điều khiển điện, vi sai sẽ được mở hoặc khóa tùy theo việc lựa chọn của tài xế sao cho phù hợp với điều kiện vận hành.
Kiểu thứ hai là loại khóa vi sai tự động. Một loại khóa vi sai tự động được thiết kế để đảm bảo năng lượng từ động cơ luôn luôn được truyền tới cả hai bánh mà không cần quan tâm đến độ bám đường. Khóa sẽ chỉ mở khi một bánh cần phải quay nhanh hơn bánh còn lại khi vào cua.
Chiếc thể thao đa dụng nổi tiếng Mercedes G500 sử dụng bộ khóa vi sai điện tử cho trục trước và được kết nối với khóa vi sai trục sau. Thiết bị này hoạt động tuyệt vời khi lái xe muốn thoát khỏi hố sâu. Tuy nhiên, khi đi vào khúc cua, tài xế phải nhớ tắt chúng.
Ưu điểm lớn nhất của khóa vi sai là giúp xe vượt qua chướng ngại vật hay những nơi có độ bám đường thấp. Hãng sản xuất khóa vi sai nổi tiếng Eaton vừa chứng minh những ưu điểm của thiết bị này trên trục sau các xe bán tải. Thậm chí chúng có tốt hơn cả hệ dẫn động 4 bánh và kiểm soát độ bám đường 4 bánh.
Eaton đã thử nghiệm bằng cách đặt một bánh lên mặt đường khô trong khi bánh còn lại nằm trên một trục lăn tương tự như khi đặt trên tuyết. Một vật được đặt trước mỗi bánh để mô tả giống như xe phải đi qua chướng ngại vật. Sau đó, tài xế thực hiện các thao tác để lái qua chướng ngại vật này.
Trong trường hợp không có khóa vi sau, bánh phía con lăn quay nhưng xe không thể di chuyển. Với hệ thống kiểm soát độ bám đường, ngay cả khi tự động phanh bánh xe bị trượt để mô-men xoắn truyền sang bánh bên cạnh thì độ bám đường vẫn không đủ để xe vượt qua được chướng ngại vật.
Khi khóa vi sai, xe sẽ chạy từ từ trên con lăn và bánh quay tự do. Bằng cách tăng tốc từ từ với tốc độ quay tự do của bánh khoảng 100 vòng/phút, tương đương 13 km/h, xe sẽ vượt qua chướng ngại vật một cách dễ dàng.
Tuy nhiên, khóa vi sai vẫn có những nhược điểm. Do chúng hoạt động không nhẹ nhàng như vi sai nên thường dẫn tới hiện tượng lốp bị mài mòn nhanh. Một số khóa vi sai còn gây tiếng kêu khi khóa và khi mở. Tiếng kêu này đặc biệt rõ khi vào cua.

Nhiều người tiêu dùng vẫn cho rằng ồn và sinh ra nhiều bụi bẩn là bệnh cố hữu của những chiếc xe máy dầu. Tuy nhiên, công nghệ tiên tiến đã giải quyết gần như hoàn toàn những vấn đề này.
Những chiếc xe chạy dầu chiếm tới một nửa doanh số xe hơi bán ra trên toàn châu Âu. Nhưng ở Mỹ, chúng rất hiếm bởi người dân nước này luôn cho rằng diesel đồng nghĩa với bẩn và ồn.
Kinh nghiệm của người Mỹ về diesel không nhiều và họ thường có những quan niệm lệch lạc, do nó vắng bóng cách đây hơn 25 năm. Thậm chí cuộc điều tra của Kelley Blue Book mới đây còn cho thấy độ quan tâm của người tiêu dùng về diesel ngày càng giảm. Chỉ có 39% khách hàng cho biết sẽ chọn diesel để tiết kiệm nhiên liệu, trong khi 60% quan tâm đến hybrid xăng-điện.
Dưới đây là 7 vấn đề mà khách hàng thường đặt câu hỏi và những trả lời kèm theo của CNN.
1. Không có sự khác biệt với xe xăng
Về nguyên lý vận hành, diesel giống động cơ xăng khi cùng đốt nhiên liệu lỏng hóa hơi. Tuy nhiên, động cơ xăng cần bu-gi để đánh lửa trong trong khi diesel tự bắt lửa khi được nén ở áp suất cao.
Sự khác biệt này khiến động cơ diesel thường chỉ sử dụng trên xe tải, do lợi thế về công suất ở tốc độ thấp. Tuy nhiên, tính tổng thể xe máy dầu tiết kiệm nhiên liệu hơn.
Ngược lại, động cơ xăng thường được dùng trên xe hơi do không phát ra nhiều tiếng ồn, tăng tốc nhanh và dễ dàng khởi động khi nhiệt độ môi trường thấp.
Với công nghệ sản xuất hiện đại, động cơ diesel ngày càng khắc phục được nhược điểm và tiệm cận dần với tính năng của động cơ xăng.
2. Động cơ diesel tiêu hao nhiều nhiên liệu
Đây là quan niệm khiến các chuyên gia tại Kelley Blue Book bất ngờ nhất. Rất ít người lựa chọn mục mà Kelley Blue Book đưa ra là "Xe diesel tiết kiệm nhiên liệu".
Do động cơ có khả năng sinh ra công lớn ở vòng tua thấp và thành phần nhiên liệu cho nhiều năng lượng hơn (trên một đơn vị khối lượng) nên một cách "tự nhiên", xe diesel luôn tiết kiệm hơn động cơ xăng. Trong nhiều trường hợp, động cơ diesel có mức tiêu hao tương đương với kiểu xe lai hybrid xăng-điện.
3. Diesel là công nghệ cũ
Coi diesel là công nghệ cũ thực ra cũng hoàn toàn chính xác. Bởi người phát mình Rudolf Diesel công bố thiết kế loại động cơ đốt trong này từ năm 1890.
Dẫu vậy, trong những năm gần đây công nghệ đốt trong sử dụng diesel được cải tiến rất nhiều bởi nhu cầu sử dụng xe tiết kiệm nhiên liệu tăng lên đáng kể. Có thể khẳng định diesel kiểu mới không hề thiếu "hiện đại" hơn bất cứ mẫu xe nào.
4. Diesel gây ồn
Đây là lỗi của những chiếc xe thời trước. Tiếng ồn xuất phát do động cơ phải nén nhiên liệu ở áp suất cao. Động cơ xăng êm vì không cần áp suất lớn. Chúng đã có bu-gi làm nhiệm vụ phát lửa.
Động cơ dầu hiện đại ít ồn hơn do máy tính có thể tăng áp suất bằng cách phun một lượng nhỏ nhiên liệu vào buồng đốt ngay cả khi piston đang di chuyển lên điểm chết trên. Lượng nhiên liệu bổ sung này cháy nhưng không thể làm piston quay ngược trở lại. Nó làm ấm và tăng một chút áp suất trong buồng đốt.
Sau đó, khi piston lên tới điểm chết trên, hệ thống sẽ phun một lượng nhiên liệu lớn hơn. Lượng dầu này cháy và tạo áp suất lớn để đẩy piston đi xuống. Cuối cùng, một lượng nhiên liệu nhỏ lại được "tiếp" thêm để piston đi xuống một cách nhẹ nhàng, giúp quá trình giảm áp diễn ra đồng đều.
Kết quả của công nghệ này là động cơ nhẹ nhàng hơn, quá trình đốt cháy diễn không gây nhiều tiếng ồn.
5. Diesel thải khí bẩn ra môi trường
Đây là thủ phạm khiến diesel vắng bóng trên thị trường Mỹ. Những quy định khí thải nghiêm ngặt đã đẩy các mẫu xe diesel ra khỏi nước Mỹ. Thậm chí những hãng nổi tiếng như Mercedes hay Audi mới bắt đầu "mon men" trở lại.
Do đốt cháy ở áp suất và nhiệt độ cao nên diesel sinh ra nhiều chất ảnh hưởng tới môi trường như oxít nitơ và bụi. Để đáp ứng các tiêu chuẩn khí thải như động cơ xăng, các công ty hiện nay sử dụng nhiều công nghệ như bộ phận lọc cơ học và hóa học.
Nhiên liệu đầu vào cũng được thay đổi bằng các giảm thành phần lưu huỳnh. Những công nghệ sản xuất đang được áp dụng để loại lưu huỳnh khỏi diesel và nếu thành công, diesel sẽ sạch không kém động cơ xăng.
6. Xe máy dầu thường chậm
Về cơ bản, xe diesel tăng tốc chậm và không đạt vận tốc cao. Tuy nhiên hầu hết các động cơ hiện đại đều sử dụng tăng áp nên nhược điểm trên được loại bỏ. Nhiều mẫu diesel có khả năng tăng tốc không thua kém máy xăng.
7. Xe diesel thường đắt hơn
Công nghệ sản xuất diesel phức tạp nên giá thường cao hơn động cơ xăng cùng chủng loại. Ngoài ra, nó cần có hệ thống xử lý khí thải. Điều này không có gì khó hiểu bởi công nghệ lai hybrid xăng - điện cũng đắt hơn khoảng vài nghìn USD.

Máy nóng công suất giảm, xe chạy ỳ, âm thanh giống như tiếng gõ phát ra tại khu vực động cơ là những dấu hiện thường thấy của hiện tượng kích nổ. Điều kiện làm việc khắc nghiệt hơn bình thường, trục khuỷu có nguy cơ hỏng nặng.
Hiện tượng kích nổ phát sinh như thế nào?
Trên ôtô thường sử dụng loại động cơ 4 kỳ (hút - nén - nổ - xả). Bắt đầu là kỳ hút, pít tông di chuyển từ điểm chết trên (ĐCT) xuống điểm chết dưới (ĐCD). Áp suất chênh lệch giữa bên trong và bên ngoài xi-lanh, không khí được hút vào, xăng có thể được hòa trộn trước với không khí trong họng hút hoặc phun trực tiếp vào buồng đốt (động cơ phun xăng trực tiếp). Kết thúc kỳ hút, các su-páp nạp đóng lại, kỳ nén được thực hiện khi pít-tông chuyển động từ ĐCD lên ĐCT, thể tích giảm dần trong khi áp suất và nhiệt độ của hỗn hợp tăng cao. Ở cuối kỳ nén, bu-gi đánh lửa châm cháy hỗn hợp. Thời điểm đánh lửa của bu-gi được tính toán sao cho quá trình cháy diễn ra mãnh liệt, tạo áp suất cực đại vào đúng thời điểm pít-tông ở ĐCT. Một nửa pít-tông di chuyển từ ĐCT tới ĐCD trong kỳ cháy giãn nở, pít-tông nhận năng lượng lớn, truyền tới trục khuỷu qua tay biên. Kỳ xả nối tiếp sau được đánh dấu bằng việc su-páp xả mở, pít-tông tiến dần từ ĐCD lên ĐCT. Khí thải được đẩy dần ra ngoài. Một chu kỳ tuần hoàn mới lặp lại, su-páp nạp mở, không khí được hút vào trong xi-lanh.
Hiện tượng kích nổ xuất hiện ở cuối kỳ nén, hòa khí (hỗn hợp không khí và nhiên liệu) bốc cháy trước khi bu-gi đánh lửa. Đám cháy lan rộng, kèm theo đó áp suất tăng cao ở khu vực xung quanh. Sự va chạm giữa các làn sóng áp suất của các đám cháy khác với nhau, với thành xi-lanh hoặc hoặc đám cháy phát sinh do bu-gi đánh lửa tạo nên tiếng va đập thường được gọi là tiếng gõ. Kích nổ xảy ra đúng lúc pít-tông trong quá trình đi từ ĐCD lên ĐCT, áp suất hỗn hợp bên trong buồng cháy tăng vọt, tạo lực nén đè nặng xuống pít-tông. Trên ép xuống, dưới đẩy lên, trục khuỷu, thanh truyền, pít-tông quá tải, đứng trước nguy cơ biến dạng cong vênh hoặc bị gẫy. Hòa khí bị hao hụt trước khi kỳ cháy giãn nở bắt đầu, công suất đầu ra giảm mạnh. Năng lượng trong phản ứng cháy ở dạng nhiệt mà không được biến đổi thành cơ năng. Nhiệt độ động cơ nóng quá mức bình thường.
Nguyên nhân của hiện tượng kích nổ
- Chỉ số ốc-tan là đại lượng đặc trưng cho khả năng chống kích nổ của xăng. Khả năng chống kích nổ của xăng A95 cao hơn loại A92. Động cơ có tỷ số nén lớn đòi hỏi xăng có chỉ số ốc-tan lớn. Dó đó hãy tham khảo khuyến cáo ghi trong sổ tay hướng dẫn sử dụng xe để biết loại xăng phù hợp cho xế yêu.
- Bu-gi đánh lửa chậm, trong khi nhiệt độ và áp suất đã ở quá cao cũng dễ phát sinh kích nổ. Lỗi từ hệ thống đánh lửa phần lớn xuất hiện ở những xe đời cũ do đặt sai góc đánh lửa. Những dòng xe hiện đại sử dụng hệ đánh lửa điện tử, lỗi có thể do thông tin sai lệch từ cảm biến tín hiệu đầu vào.
- Một nguyên nhân khác, trong buồng đốt có chứa nhiều muội carbon nóng tạo lên mồi châm cháy hòa khí.
Khắc phục hiện tượng kích nổ
- Trong cuộc đua cắt giảm mức tiêu thụ nhiên liệu, giải pháp tăng tỷ số nén được coi là triệt để, tuy nhiên lại làm tăng khả năng kích nổ. Các nhà sản xuất động cơ đã giải quyết vấn đề này theo nhiều hướng khác nhau. Dễ thấy nhất có lẽ là sử dụng cảm biến giảm sát hiện tượng kích nổ. Khi phát hiện thấy hiện tượng này, máy tính sẽ điều chỉnh theo hướng giảm nhiên liệu.
- Nhưng đôi khi kích nổ xuất hiện chỉ đơn giản do bạn sử dụng sai nhiên liệu, hay đã có quá nhiều muội than bán trong buồng đốt. Vệ sinh vòi phun, làm sạch bu-gi là điều cần thiết.
Sử dụng gioăng quy-náp dày để giảm tỷ số nén. Tuy nhiên biện pháp này chỉ nên được xem xét nếu động cơ vừa được đại tu vì có thể thợ máy đã lắp nhầm gioăng.
- Được ví như trái tim của ôtô, sự suy giảm chất lượng của động cơ sẽ làm cho chiếc xe mất đi giá trị. Bởi thế hãy thường xuyên chú ý tới nó, để sớm phát hiện ra những dấu hiệu bất thường, và hiện tượng kích nổ là một ví dụ.