Khi thiết lập hệ thống âm thanh trên ô tô, ngoài tiêu chuẩn về sự phối hợp hài hòa giữa các cụm audio, người sành sỏi về âm thanh nhìn nhận sự tương xứng về cấu hình và giá trị của hệ thống audio với kết cấu và giá trị của chiếc xe. Giống như với tín đồ hi-end, độ âm thanh xe hơi đề cao sự phối hợp hài hòa về giá trị, công suất và chất lượng giữa đầu đọc, ampli, loa, hệ thống dây dẫn và các phụ kiện. Trong bài viết này Đại Mỹ Auto sẽ chia sẻ với bạn cách nâng cấp loa cho xế cưng khi độ âm thanh xe hơi nhằm giúp bạn trải nghiệm âm nhạc đỉnh cao và cực bắt tai.
1- Loa của hãng nào
Có một số khách hàng, khi nghe thử nhiều loại loa khác nhau có cùng một tầm giá, đã đưa ra những đánh giá rất cao cho sản phẩm của một thương hiệu nào đó đang rất nổi tiếng trên thị trường. Trong lúc nghe và so sánh, họ chỉ ra những “điểm mạnh” rất cụ thể của cặp loa - hệt như những lời quảng cáo của hãng!
Thế nhưng, đến khi những vị khách này được đề nghị “test mù” (là người nghe không được biết mình đang nghe nhạc từ thiết bị của hãng nào trên hệ thống), thì họ bắt đầu có sự thận trọng, dè dặt trong việc đưa ra đánh giá, nhận xét. Kết quả sau cùng đôi lúc lại có sự đảo ngược, khi mà cặp loa khách hàng cho là ưng ý nhất trong lúc nghe thử, lại không phải là cặp loa ban đầu họ định chọn!
Chúng ta không thể phủ nhận là tên tuổi của nhà sản xuất có liên quan mật thiết đến sản phẩm của họ. Thế nhưng, có những tên tuổi cực kỳ lớn về thiết bị hi-end audio lại không sản xuất ra sản phẩm âm thanh dành cho xe ô tô; hoặc chỉ đầu tư cho phân khúc này những sản phẩm ở mức trung bình. Thậm chí, có những hãng chuyên sản xuất đồ âm thanh cho ô tô được đánh giá rất cao, thì đôi khi vẫn có những sản phẩm không thực sự xuất sắc nếu so sánh chất lượng/giá tiền đối với chính các sản phẩm khác của hãng đó.
Vậy xem ra, thương hiệu có thể sẽ là một trong những điều bạn quan tâm trước tiên trong lựa chọn, nhưng chúng ta cũng nên có sự khách quan, để tránh bị rơi và tình trạng “tự kỷ ám thị” (Việc này giống như khi người bệnh được cho dùng toa thuốc có tên gọi là “tâm dược” trong y học vậy!).
2- “Công suất” bao nhiêu?
Sau một thời gian dài tiếp xúc với khách hàng, tôi đã hiểu ra, phần lớn những khách hàng đưa ra câu hỏi này khi xem một cặp loa, họ đang muốn được biết về cường độ âm thanh của loa đó sẽ lớn đến mức nào, khi lắp lên xe. Như thế, thay vì dùng đơn vị Decibel (dB), một số khách hàng thường lấy số “watt” được ghi trên các loa để làm định lượng cho thanh áp.
Chúng ta có một lưu ý nhỏ: Loa là thiết bị không tự sinh công. Khi một loa có ghi, ví dụ “60W rms/150W max”, thì đó chính là chỉ số “Power handling” của loa. Qua thông số này, nó sẽ cho ta biết rằng, loa có thể làm việc bình thường với các amplifier có công suất output (rms) 60W; và có thể chịu đựng công suất lớn nhất của amplifier ở mức 150W (peak power). Trong trường hợp nếu có cùng độ nhạy và cùng nhà sản xuất, một cặp loa có chỉ số “power handling” cao hơn sẽ cho ra cường độ âm thanh cao hơn, nhờ vào việc nó có thể chịu đựng được các apmlifier có công suất lớn hơn.
Với loa cho xe ô tô, khi bạn hỏi về chất liệu cấu thành sản phẩm, nghĩa là bạn đang muốn tìm hiểu để phỏng đoán về độ bền và khả năng tái tạo, trình diễn âm nhạc của loa.
Nếu để biết xem một cặp loa nó bền, tốt (về mặt vật lý) đến cỡ nào, ngoài cách đánh giá thông qua các vật chất của sản phẩm, theo tôi, có cách nhanh và đảm bảo hơn, đấy là bạn hãy nhìn vào con số được ghi trong phiếu bảo hành của hãng sản xuất! Những sản phẩm có thời gian bảo hành là 3 năm sẽ làm bạn yên tâm hơn gấp 6 lần, so với những sản phẩm có thời hạn bảo hành là 6 tháng!
Với trường hợp còn lại, kể cả bạn không cần hỏi tới, thì gần như chắc chắn, tất cả những “điều đặc biệt” của một cặp loa sẽ được người bán hàng truyền tải đến bạn một cách rất sinh động! Ví dụ, bạn sẽ được kể về một cặp loa thuộc Home-Audio “tiền tỉ” nào đấy (có thể là của hãng khác), với những khả năng siêu việt trong trình diễn, tái tạo âm nhạc,... Và, sau cùng là cặp loa cho xe ô tô mà bạn đang định mua đó, có màng làm cùng chất liệu với màng của cặp loa tiền tỉ! Nhưng rất có thể là bạn sẽ gặp những chuyện tương tự như vậy, xảy ra trong lúc mua bán, mặc cả,... Chẳng có gì xấu cả! Mục đích của người bán hàng chỉ là đang quảng cáo, giới thiệu nhằm tạo thêm độ tin cậy cho bạn về sản phẩm.
Chúng ta không thể xem nhẹ sự nỗ lực của các hãng sản xuất loa, đã và đang không ngừng nghiên cứu, tìm kiếm các giải pháp trong việc sử dụng các nguyên chất trong tự nhiên, cũng như tìm ra các hợp chất mới có những tính năng đặc biệt để có thể ứng dụng vào việc sản xuất, chế tạo loa. Tuy nhiên, một thực tế là không bao giờ có chuyện hai hãng chế tạo loa khác nhau nếu sử dụng cùng các vật liệu thì sẽ cho ra các sản phẩm giống nhau về mọi mặt. Bởi lẽ, một cặp loa có thể cho ra âm thanh như thế nào, bên cạnh chất liệu nó còn được kết hợp song song phải là công nghệ, là bí quyết, là thậm chí cả hàng trăm năm kinh nghiệm của nhà sản xuất!
Ngược lại với những gì Đại Mỹ vừa đề cập với bạn đọc ở trên, ở một góc độ khác, sự thông hiểu về vật liệu luôn cho ta một cơ sở để nhìn nhận về “đẳng cấp”, cũng như đánh giá mức độ coi trọng trong thiết kế của nhà sản xuất đối với một sản phẩm cụ thể. Hơn nữa, nó (sự hiểu biết) tránh cho chúng ta những ngộ nhận, mà từ đó có thể dẫn đến sai lầm trong lựa chọn.
Phải nói thật rằng, có không ít khách hàng bị thu hút bởi những món đồ chơi xe hơi có “củ” loa được làm với một khối nam châm lớn, đồng thời tỏ ý nghi ngờ về khả năng âm nhạc đối với các loa có nam châm nhỏ và nhẹ hơn. Thực ra, từ trường của nam châm trong mỗi loa đều có sự tính toán từ trước của nhà sản xuất, sao cho phù hợp để kết hợp tốt nhất với từ trường của cuộn voice-coil khi loa làm việc, chứ không phải là thêm nhiều nam châm thì loa sẽ cho ra âm thanh hay hơn. Mặt khác, chất liệu của các nam châm khác nhau sẽ có phẩm chất và từ lượng khác nhau.
Ví dụ nam châm Neodymium sẽ có lực từ mạnh gấp khoảng 10 lần nam châm ferrite thông dụng. Như thế, nếu bỏ qua sự khác nhau về khối lượng riêng, một loa được làm với 1kg nam châm Neodymium sẽ có lực từ tương đương với một loa được làm bằng 10kg nam châm ferrite!
4- Độ nhạy của loa
Độ nhạy của loa là thông số mà chúng ta có thể căn cứ vào đó để tính toán, khi muốn biết một cặp loa nào đấy sẽ cần đến công suất của ampli là bao nhiêu watt, để cho ra một mức âm lượng (SPL) cụ thể.
Khi bạn gặp một loa có ghi 80dB (1w/1m), ta có thể hiểu: Khi máy đo được đặt cách loa 1 mét, nếu dùng 1w công suất của amplifier, loa sẽ cho ra cường độ âm thanh là 80dB. Như vậy, dựa vào thông số này ta sẽ tính được, nếu muốn cặp loa kia phát ra cường độ âm thanh là 98dB (trong cùng vị trí đo), ta phải cần có mức công suất của amplifier là 64w (Nguyên lý: Trong cùng khoảng cách, nếu muốn tăng 3dB về cường độ âm thanh, chúng ta phải tăng gấp đôi nguồn công suất).
Độ nhạy của loa là thông số rất cần thiết để tính toán trong việc chọn lựa công suất hợp lý của amplifier sẽ được dùng cho loa.
5- Đáp ứng tần số
Đáp ứng tần số của loa, ví dụ 50Hz-23Khz, là thông số cho ta biết loa đó có thể hoạt động được trong khoảng nào của dải tần số.
Thông thường các loa Midbass cho xe ô tô của các hãng được thiết kế có khả xuống thấp ở mức tần số khoảng 70Hz. Để tăng thêm dải động, chúng ta cần bổ sung thêm loa Subwoofer cho hệ thống trên xe. Một loa Subwoofer tốt sẽ có khả năng đảm nhiệm tốt ở dải tần số từ 25Hz đến 120Hz. Tuy nhiên, do đặc thù riêng nên trong chừng mực nào đấy, so với loa Midbass, loa Subwoofer sẽ bị hạn chế trong việc thể hiện độ tinh tế của tiếng Bass. Vì những lý do trên, những cặp loa (và cả loa subwoofer) có khả năng làm việc trong một dải tần rộng hơn sẽ là những thế mạnh để bạn lựa chọn.
Vậy thì, ngay từ lúc đầu, trước khi quyết định mua loa, bạn phải xác định một điều: Nghe nhạc là bạn đang đi tìm cảm xúc cho chính bản thân từ âm nhạc. Vậy, bạn phải xác định được mình thường nghe nhạc như thế nào, và thường nghe những gì.
Cho dù bạn có được rất nhiều người tư vấn là ở tầm tiền mà bạn đang có, hãy mua cặp loa A của hãng B nào đó, thì bạn cũng đừng mua ngay. Bạn cứ dành ra một chút thời gian để nghe thử và so sánh với các loa của hãng khác, để cho những lời tư vấn đó được chứng minh bằng chính cảm nhận mà bạn có được. Biết đâu, với cùng giá tiền đó bạn lại gặp may ở một cặp loa khác!
Chọn mua loa cho xe ô tô không phải là quá khó, nhưng Đại Mỹ tin rằng, việc này sẽ là một thử thách thật sự đối với bạn. Và, nếu không vì lý do nào đó, bạn hãy thử một lần để “vượt qua thử thách” bằng chính lòng đam mê!
1- Loa của hãng nào
Có một số khách hàng, khi nghe thử nhiều loại loa khác nhau có cùng một tầm giá, đã đưa ra những đánh giá rất cao cho sản phẩm của một thương hiệu nào đó đang rất nổi tiếng trên thị trường. Trong lúc nghe và so sánh, họ chỉ ra những “điểm mạnh” rất cụ thể của cặp loa - hệt như những lời quảng cáo của hãng!
Thế nhưng, đến khi những vị khách này được đề nghị “test mù” (là người nghe không được biết mình đang nghe nhạc từ thiết bị của hãng nào trên hệ thống), thì họ bắt đầu có sự thận trọng, dè dặt trong việc đưa ra đánh giá, nhận xét. Kết quả sau cùng đôi lúc lại có sự đảo ngược, khi mà cặp loa khách hàng cho là ưng ý nhất trong lúc nghe thử, lại không phải là cặp loa ban đầu họ định chọn!
Chúng ta không thể phủ nhận là tên tuổi của nhà sản xuất có liên quan mật thiết đến sản phẩm của họ. Thế nhưng, có những tên tuổi cực kỳ lớn về thiết bị hi-end audio lại không sản xuất ra sản phẩm âm thanh dành cho xe ô tô; hoặc chỉ đầu tư cho phân khúc này những sản phẩm ở mức trung bình. Thậm chí, có những hãng chuyên sản xuất đồ âm thanh cho ô tô được đánh giá rất cao, thì đôi khi vẫn có những sản phẩm không thực sự xuất sắc nếu so sánh chất lượng/giá tiền đối với chính các sản phẩm khác của hãng đó.
Vậy xem ra, thương hiệu có thể sẽ là một trong những điều bạn quan tâm trước tiên trong lựa chọn, nhưng chúng ta cũng nên có sự khách quan, để tránh bị rơi và tình trạng “tự kỷ ám thị” (Việc này giống như khi người bệnh được cho dùng toa thuốc có tên gọi là “tâm dược” trong y học vậy!).
2- “Công suất” bao nhiêu?
Sau một thời gian dài tiếp xúc với khách hàng, tôi đã hiểu ra, phần lớn những khách hàng đưa ra câu hỏi này khi xem một cặp loa, họ đang muốn được biết về cường độ âm thanh của loa đó sẽ lớn đến mức nào, khi lắp lên xe. Như thế, thay vì dùng đơn vị Decibel (dB), một số khách hàng thường lấy số “watt” được ghi trên các loa để làm định lượng cho thanh áp.
Chúng ta có một lưu ý nhỏ: Loa là thiết bị không tự sinh công. Khi một loa có ghi, ví dụ “60W rms/150W max”, thì đó chính là chỉ số “Power handling” của loa. Qua thông số này, nó sẽ cho ta biết rằng, loa có thể làm việc bình thường với các amplifier có công suất output (rms) 60W; và có thể chịu đựng công suất lớn nhất của amplifier ở mức 150W (peak power). Trong trường hợp nếu có cùng độ nhạy và cùng nhà sản xuất, một cặp loa có chỉ số “power handling” cao hơn sẽ cho ra cường độ âm thanh cao hơn, nhờ vào việc nó có thể chịu đựng được các apmlifier có công suất lớn hơn.
Với loa cho xe ô tô, khi bạn hỏi về chất liệu cấu thành sản phẩm, nghĩa là bạn đang muốn tìm hiểu để phỏng đoán về độ bền và khả năng tái tạo, trình diễn âm nhạc của loa.
Nếu để biết xem một cặp loa nó bền, tốt (về mặt vật lý) đến cỡ nào, ngoài cách đánh giá thông qua các vật chất của sản phẩm, theo tôi, có cách nhanh và đảm bảo hơn, đấy là bạn hãy nhìn vào con số được ghi trong phiếu bảo hành của hãng sản xuất! Những sản phẩm có thời gian bảo hành là 3 năm sẽ làm bạn yên tâm hơn gấp 6 lần, so với những sản phẩm có thời hạn bảo hành là 6 tháng!
Với trường hợp còn lại, kể cả bạn không cần hỏi tới, thì gần như chắc chắn, tất cả những “điều đặc biệt” của một cặp loa sẽ được người bán hàng truyền tải đến bạn một cách rất sinh động! Ví dụ, bạn sẽ được kể về một cặp loa thuộc Home-Audio “tiền tỉ” nào đấy (có thể là của hãng khác), với những khả năng siêu việt trong trình diễn, tái tạo âm nhạc,... Và, sau cùng là cặp loa cho xe ô tô mà bạn đang định mua đó, có màng làm cùng chất liệu với màng của cặp loa tiền tỉ! Nhưng rất có thể là bạn sẽ gặp những chuyện tương tự như vậy, xảy ra trong lúc mua bán, mặc cả,... Chẳng có gì xấu cả! Mục đích của người bán hàng chỉ là đang quảng cáo, giới thiệu nhằm tạo thêm độ tin cậy cho bạn về sản phẩm.
Chúng ta không thể xem nhẹ sự nỗ lực của các hãng sản xuất loa, đã và đang không ngừng nghiên cứu, tìm kiếm các giải pháp trong việc sử dụng các nguyên chất trong tự nhiên, cũng như tìm ra các hợp chất mới có những tính năng đặc biệt để có thể ứng dụng vào việc sản xuất, chế tạo loa. Tuy nhiên, một thực tế là không bao giờ có chuyện hai hãng chế tạo loa khác nhau nếu sử dụng cùng các vật liệu thì sẽ cho ra các sản phẩm giống nhau về mọi mặt. Bởi lẽ, một cặp loa có thể cho ra âm thanh như thế nào, bên cạnh chất liệu nó còn được kết hợp song song phải là công nghệ, là bí quyết, là thậm chí cả hàng trăm năm kinh nghiệm của nhà sản xuất!
Ngược lại với những gì Đại Mỹ vừa đề cập với bạn đọc ở trên, ở một góc độ khác, sự thông hiểu về vật liệu luôn cho ta một cơ sở để nhìn nhận về “đẳng cấp”, cũng như đánh giá mức độ coi trọng trong thiết kế của nhà sản xuất đối với một sản phẩm cụ thể. Hơn nữa, nó (sự hiểu biết) tránh cho chúng ta những ngộ nhận, mà từ đó có thể dẫn đến sai lầm trong lựa chọn.
Phải nói thật rằng, có không ít khách hàng bị thu hút bởi những món đồ chơi xe hơi có “củ” loa được làm với một khối nam châm lớn, đồng thời tỏ ý nghi ngờ về khả năng âm nhạc đối với các loa có nam châm nhỏ và nhẹ hơn. Thực ra, từ trường của nam châm trong mỗi loa đều có sự tính toán từ trước của nhà sản xuất, sao cho phù hợp để kết hợp tốt nhất với từ trường của cuộn voice-coil khi loa làm việc, chứ không phải là thêm nhiều nam châm thì loa sẽ cho ra âm thanh hay hơn. Mặt khác, chất liệu của các nam châm khác nhau sẽ có phẩm chất và từ lượng khác nhau.
Ví dụ nam châm Neodymium sẽ có lực từ mạnh gấp khoảng 10 lần nam châm ferrite thông dụng. Như thế, nếu bỏ qua sự khác nhau về khối lượng riêng, một loa được làm với 1kg nam châm Neodymium sẽ có lực từ tương đương với một loa được làm bằng 10kg nam châm ferrite!
4- Độ nhạy của loa
Độ nhạy của loa là thông số mà chúng ta có thể căn cứ vào đó để tính toán, khi muốn biết một cặp loa nào đấy sẽ cần đến công suất của ampli là bao nhiêu watt, để cho ra một mức âm lượng (SPL) cụ thể.
Khi bạn gặp một loa có ghi 80dB (1w/1m), ta có thể hiểu: Khi máy đo được đặt cách loa 1 mét, nếu dùng 1w công suất của amplifier, loa sẽ cho ra cường độ âm thanh là 80dB. Như vậy, dựa vào thông số này ta sẽ tính được, nếu muốn cặp loa kia phát ra cường độ âm thanh là 98dB (trong cùng vị trí đo), ta phải cần có mức công suất của amplifier là 64w (Nguyên lý: Trong cùng khoảng cách, nếu muốn tăng 3dB về cường độ âm thanh, chúng ta phải tăng gấp đôi nguồn công suất).
Độ nhạy của loa là thông số rất cần thiết để tính toán trong việc chọn lựa công suất hợp lý của amplifier sẽ được dùng cho loa.
5- Đáp ứng tần số
Đáp ứng tần số của loa, ví dụ 50Hz-23Khz, là thông số cho ta biết loa đó có thể hoạt động được trong khoảng nào của dải tần số.
Thông thường các loa Midbass cho xe ô tô của các hãng được thiết kế có khả xuống thấp ở mức tần số khoảng 70Hz. Để tăng thêm dải động, chúng ta cần bổ sung thêm loa Subwoofer cho hệ thống trên xe. Một loa Subwoofer tốt sẽ có khả năng đảm nhiệm tốt ở dải tần số từ 25Hz đến 120Hz. Tuy nhiên, do đặc thù riêng nên trong chừng mực nào đấy, so với loa Midbass, loa Subwoofer sẽ bị hạn chế trong việc thể hiện độ tinh tế của tiếng Bass. Vì những lý do trên, những cặp loa (và cả loa subwoofer) có khả năng làm việc trong một dải tần rộng hơn sẽ là những thế mạnh để bạn lựa chọn.
Vậy thì, ngay từ lúc đầu, trước khi quyết định mua loa, bạn phải xác định một điều: Nghe nhạc là bạn đang đi tìm cảm xúc cho chính bản thân từ âm nhạc. Vậy, bạn phải xác định được mình thường nghe nhạc như thế nào, và thường nghe những gì.
Cho dù bạn có được rất nhiều người tư vấn là ở tầm tiền mà bạn đang có, hãy mua cặp loa A của hãng B nào đó, thì bạn cũng đừng mua ngay. Bạn cứ dành ra một chút thời gian để nghe thử và so sánh với các loa của hãng khác, để cho những lời tư vấn đó được chứng minh bằng chính cảm nhận mà bạn có được. Biết đâu, với cùng giá tiền đó bạn lại gặp may ở một cặp loa khác!
Chọn mua loa cho xe ô tô không phải là quá khó, nhưng Đại Mỹ tin rằng, việc này sẽ là một thử thách thật sự đối với bạn. Và, nếu không vì lý do nào đó, bạn hãy thử một lần để “vượt qua thử thách” bằng chính lòng đam mê!
