Phụ nữ làm phụ xe (hay được gọi là “nữ tiếp viên”) trên xe khách đường dài là hình ảnh xuất hiện chưa nhiều trong hoạt động vận tải khách công cộng ở phía Bắc, và đây là cách mà một số nhà xe sử dụng để xây dựng thương hiệu của mình.
5h sáng, khi cả dãy phòng trọ của Hương Giang (24 tuổi, nữ tiếp viên hãng xe Kumho - Việt Thanh, tuyến Hà Nội - Quảng Ninh) ở một ngõ nhỏ thuộc phường Mai Dịch (quận Cầu Giấy, Hà Nội) còn đang yên giấc, cô đã phải dậy để chuẩn bị cho kịp công việc của mình trên chuyến xe đầu tiên trong ngày.
5h40’, Giang có mặt ở bến xe Mỹ Đình, thay vội bộ quần áo đồng phục và đứng ở cửa xe, trên môi lúc nào cũng thường trực nụ cười, gật đầu chào bất cứ hành khách nào và sẵn sàng bế trẻ em, xách hành lý của khách lên xe. Đến giờ xe xuất bến, Giang tươi tắn đứng giữa lối đi trên xe, dùng giọng nói to, rõ và truyền cảm để chào, cảm ơn khách đã đi xe và thông báo lịch trình chuyến đi cho mọi người. Cứ khoảng 20 phút cô lại phải đi từ đầu đến cuối xe để rót nước mời khách, đếm khách, xé vé, thu tiền, trả lời mọi câu hỏi của khách, giúp đỡ khách bị say xe, đón khách mới lên, tiễn khách xuống...
Mỗi khi đến điểm dừng, đỗ trước đó vài phút, Giang đều phải đứng lên thông báo để mọi người biết. Cô không dám bỏ sót bất cứ chi tiết nào trong quy trình làm việc hay thể hiện thái độ không hài lòng với khách, vì “nhất cử, nhất động” của tiếp viên đều bị camera ghi hình lại, nếu thực hiện không đúng hoặc ngay cả khi có sự phàn nàn của khách, tiếp viên có thể bị khiển trách, nặng hơn thì phạt tiền. “Mấy tháng nay công ty tăng chuyến, tiếp viên lại thiếu, nên em phải làm việc “3 quay”. Sáng từ Hà Nội đi Quảng Ninh, đầu giờ chiều từ Quảng Ninh đi Hà Nội, rồi lại ngược đi Quảng Ninh. Đêm ngủ lại ở Quảng Ninh để sáng hôm sau tiếp tục công việc. Thời gian ở trên xe nhiều hơn ở ngoài, cũng căng thẳng lắm anh ạ. Có hôm gặp nhiều khách bị say xe, em phải cố lắm mới không bị say theo. Phụ nữ mà anh”- Giang cười nói. Cô còn bảo, “ghét” nhất là khi nghe thấy những lời thô tục của khách đi xe. Hoặc có người quen đi xe tư nhân nên cứ “cò kè” giá vé, làm như chính em lợi dụng để bắt chẹt họ. Khi không mặc cả được, có người dùng từ mạt sát bọn em, ức lắm...
Cô thật thà: “Bù lại mỗi tháng em cũng thu nhập gần 4 triệu đồng, đủ để nuôi đứa em đang học đại học, thi thoảng còn gửi về nhà giúp đỡ bố mẹ. Tuy vậy, em còn may mắn hơn nhiều đứa bạn cùng học lớp trung cấp kế toán, làm cho các công ty tư nhân, lương bây giờ cũng chỉ trên dưới 2 triệu đồng”.
Phụ nữ làm tiếp viên trên xe khách tưởng chừng đơn giản, nhưng lại chịu không ít áp lực từ công việc. Câu chuyện “tai nạn nghề nghiệp” mới đây của nữ tiếp viên Th. (nhà xe Kumho - Việt Thanh) khiến các đồng nghiệp thương cảm, và lần nữa lấy làm bài học... Hôm đó trời tối, một khách lên xe dọc đường có mang theo một vali. Khách yêu cầu mang theo hành lý lên xe. Vì chưa bao giờ xảy ra chuyện mất hành lý của khách, nên Th. thuyết phục được khách yên tâm để đồ trong khoang hành lý. Có thể chi tiết đó bị ai đó trên xe chú ý, cho rằng trong vali hẳn có đồ có giá trị, nên đã cố tình “cầm nhầm”...
Và vị khách mất hành lý đòi tiếp viên phải đền 5 triệu đồng, sau công ty dàn xếp mãi mới được khách giảm xuống còn hơn 2 triệu đồng. Không có nhiều trường hợp nữ tiếp viên bị “mất tiền oan” trong những tình huống tương tự, nhưng có người lại chẳng biết tỏ cùng ai khi lâm vào cảnh bị hành khách là nam giới buông lời trêu chọc, quấy rầy bằng những yêu cầu không chính đáng hoặc vô tình “đụng chạm” vào người. Lý do dẫn đến những chuyện này một phần bởi nhiều người vẫn còn những quan niệm xấu về công việc phụ xe, “lơ xe”.
Trong số những nữ tiếp viên của nhà xe Kumho - Việt Thanh đã nghỉ việc, có người tuy vượt qua được áp lực của công việc nhưng lại phải nghỉ vì áp lực từ người thân, vì bị người yêu, chồng... ghen. Tuyết (26 tuổi, quê Tuyên Quang từng làm tiếp viên cho nhà xe Phúc Xuyên, Kumho - Việt Thanh) đã bỏ nghề kể, thấy em đi làm biền biệt nên chồng em ghen, thi thoảng đi theo xe để giám sát, rồi đến công ty yêu cầu cho em nghỉ việc. Không thuyết phục được chồng, Tuyết đành chấp nhận làm công việc có thu nhập chỉ bằng một nửa so với nghề cũ. Hay như Hương Giang (đề cập phần đầu bài viết), đã theo nghề được 2 năm, cũng cho biết cũng sắp xin nghỉ vì chồng sắp cưới của cô không đồng ý.
Sử dụng phụ nữ làm công việc tiếp viên trên xe khách là hình thức khá mới mẻ của doanh nghiệp vận tải. Đến nay, tuy ở phía Bắc mới có 3 nhà xe áp dụng là Kumho - Việt Thanh, Hải Âu và Phúc Xuyên. Tuy công việc mà tiếp viên của mỗi nhà xe phải làm là khác nhau, tùy thuộc vào quy trình của nhà xe (nhà xe Kumho - Việt Thanh giao toàn bộ việc phục vụ khách và làm thủ tục xe cho nữ tiếp viên, nhà xe Hải Âu chỉ giao phục vụ trên tuyến, nhà xe Phúc Xuyên hiện đang tạm ngừng sử dụng nữ tiếp viên), nhưng cũng bắt đầu cho thấy có sự hướng đến cạnh tranh giữa các nhà xe bằng chất lượng phục vụ. Cách làm này hẳn “ăn đứt” những nhà xe tư nhân, với những anh chàng phụ xe thường xuyên nói tục, chửi thề và phục vụ hành khách theo kiểu tùy hứng.
Theo chị Hoàng Thị Thanh Huyền - phụ trách bộ phận tiếp viên của Công ty vận tải Kumho - Việt Thanh, doanh nghiệp nào cũng dễ dàng dùng phụ nữ làm tiếp viên, nhưng để gây được ấn tượng tốt với hành khách thì phải có một quy trình phục vụ riêng, phong cách riêng; trong đó, đòi hỏi người làm việc công việc này phải đạt được “chuẩn” của nhà xe. Hiện công ty đang khai thác 2 tuyến xe, với hơn 30 nữ tiếp viên, trong đó 5% có trình độ đại học, 15% trình độ cao đẳng, trung cấp. “Doanh nghiệp chuẩn bị mở thêm một tuyến mới nên đang cần tuyển thêm khoảng 20 nữ tiếp viên nữa, nhưng việc tuyển chắc cũng không dễ. Bởi sau gần 2 năm công ty bắt đầu hoạt động đến nay, khá nhiều chị em đến công ty xin việc, nhưng số người đáp ứng được yêu cầu không nhiều. Chưa kể đội ngũ phục vụ tuyến đang khai thác thường xuyên trong tình trạng thiếu người, vì nhiều chị em chỉ sau vài tháng làm việc đã xin nghỉ, do không chịu được áp lực về thời gian, sức khỏe hay chỉ vì những áp lực tâm lý... không tên”- Chị Huyền giãi bày.
5h sáng, khi cả dãy phòng trọ của Hương Giang (24 tuổi, nữ tiếp viên hãng xe Kumho - Việt Thanh, tuyến Hà Nội - Quảng Ninh) ở một ngõ nhỏ thuộc phường Mai Dịch (quận Cầu Giấy, Hà Nội) còn đang yên giấc, cô đã phải dậy để chuẩn bị cho kịp công việc của mình trên chuyến xe đầu tiên trong ngày.
5h40’, Giang có mặt ở bến xe Mỹ Đình, thay vội bộ quần áo đồng phục và đứng ở cửa xe, trên môi lúc nào cũng thường trực nụ cười, gật đầu chào bất cứ hành khách nào và sẵn sàng bế trẻ em, xách hành lý của khách lên xe. Đến giờ xe xuất bến, Giang tươi tắn đứng giữa lối đi trên xe, dùng giọng nói to, rõ và truyền cảm để chào, cảm ơn khách đã đi xe và thông báo lịch trình chuyến đi cho mọi người. Cứ khoảng 20 phút cô lại phải đi từ đầu đến cuối xe để rót nước mời khách, đếm khách, xé vé, thu tiền, trả lời mọi câu hỏi của khách, giúp đỡ khách bị say xe, đón khách mới lên, tiễn khách xuống...
Mỗi khi đến điểm dừng, đỗ trước đó vài phút, Giang đều phải đứng lên thông báo để mọi người biết. Cô không dám bỏ sót bất cứ chi tiết nào trong quy trình làm việc hay thể hiện thái độ không hài lòng với khách, vì “nhất cử, nhất động” của tiếp viên đều bị camera ghi hình lại, nếu thực hiện không đúng hoặc ngay cả khi có sự phàn nàn của khách, tiếp viên có thể bị khiển trách, nặng hơn thì phạt tiền. “Mấy tháng nay công ty tăng chuyến, tiếp viên lại thiếu, nên em phải làm việc “3 quay”. Sáng từ Hà Nội đi Quảng Ninh, đầu giờ chiều từ Quảng Ninh đi Hà Nội, rồi lại ngược đi Quảng Ninh. Đêm ngủ lại ở Quảng Ninh để sáng hôm sau tiếp tục công việc. Thời gian ở trên xe nhiều hơn ở ngoài, cũng căng thẳng lắm anh ạ. Có hôm gặp nhiều khách bị say xe, em phải cố lắm mới không bị say theo. Phụ nữ mà anh”- Giang cười nói. Cô còn bảo, “ghét” nhất là khi nghe thấy những lời thô tục của khách đi xe. Hoặc có người quen đi xe tư nhân nên cứ “cò kè” giá vé, làm như chính em lợi dụng để bắt chẹt họ. Khi không mặc cả được, có người dùng từ mạt sát bọn em, ức lắm...
Cô thật thà: “Bù lại mỗi tháng em cũng thu nhập gần 4 triệu đồng, đủ để nuôi đứa em đang học đại học, thi thoảng còn gửi về nhà giúp đỡ bố mẹ. Tuy vậy, em còn may mắn hơn nhiều đứa bạn cùng học lớp trung cấp kế toán, làm cho các công ty tư nhân, lương bây giờ cũng chỉ trên dưới 2 triệu đồng”.
Phụ nữ làm tiếp viên trên xe khách tưởng chừng đơn giản, nhưng lại chịu không ít áp lực từ công việc. Câu chuyện “tai nạn nghề nghiệp” mới đây của nữ tiếp viên Th. (nhà xe Kumho - Việt Thanh) khiến các đồng nghiệp thương cảm, và lần nữa lấy làm bài học... Hôm đó trời tối, một khách lên xe dọc đường có mang theo một vali. Khách yêu cầu mang theo hành lý lên xe. Vì chưa bao giờ xảy ra chuyện mất hành lý của khách, nên Th. thuyết phục được khách yên tâm để đồ trong khoang hành lý. Có thể chi tiết đó bị ai đó trên xe chú ý, cho rằng trong vali hẳn có đồ có giá trị, nên đã cố tình “cầm nhầm”...
Và vị khách mất hành lý đòi tiếp viên phải đền 5 triệu đồng, sau công ty dàn xếp mãi mới được khách giảm xuống còn hơn 2 triệu đồng. Không có nhiều trường hợp nữ tiếp viên bị “mất tiền oan” trong những tình huống tương tự, nhưng có người lại chẳng biết tỏ cùng ai khi lâm vào cảnh bị hành khách là nam giới buông lời trêu chọc, quấy rầy bằng những yêu cầu không chính đáng hoặc vô tình “đụng chạm” vào người. Lý do dẫn đến những chuyện này một phần bởi nhiều người vẫn còn những quan niệm xấu về công việc phụ xe, “lơ xe”.
Trong số những nữ tiếp viên của nhà xe Kumho - Việt Thanh đã nghỉ việc, có người tuy vượt qua được áp lực của công việc nhưng lại phải nghỉ vì áp lực từ người thân, vì bị người yêu, chồng... ghen. Tuyết (26 tuổi, quê Tuyên Quang từng làm tiếp viên cho nhà xe Phúc Xuyên, Kumho - Việt Thanh) đã bỏ nghề kể, thấy em đi làm biền biệt nên chồng em ghen, thi thoảng đi theo xe để giám sát, rồi đến công ty yêu cầu cho em nghỉ việc. Không thuyết phục được chồng, Tuyết đành chấp nhận làm công việc có thu nhập chỉ bằng một nửa so với nghề cũ. Hay như Hương Giang (đề cập phần đầu bài viết), đã theo nghề được 2 năm, cũng cho biết cũng sắp xin nghỉ vì chồng sắp cưới của cô không đồng ý.
Sử dụng phụ nữ làm công việc tiếp viên trên xe khách là hình thức khá mới mẻ của doanh nghiệp vận tải. Đến nay, tuy ở phía Bắc mới có 3 nhà xe áp dụng là Kumho - Việt Thanh, Hải Âu và Phúc Xuyên. Tuy công việc mà tiếp viên của mỗi nhà xe phải làm là khác nhau, tùy thuộc vào quy trình của nhà xe (nhà xe Kumho - Việt Thanh giao toàn bộ việc phục vụ khách và làm thủ tục xe cho nữ tiếp viên, nhà xe Hải Âu chỉ giao phục vụ trên tuyến, nhà xe Phúc Xuyên hiện đang tạm ngừng sử dụng nữ tiếp viên), nhưng cũng bắt đầu cho thấy có sự hướng đến cạnh tranh giữa các nhà xe bằng chất lượng phục vụ. Cách làm này hẳn “ăn đứt” những nhà xe tư nhân, với những anh chàng phụ xe thường xuyên nói tục, chửi thề và phục vụ hành khách theo kiểu tùy hứng.
Theo chị Hoàng Thị Thanh Huyền - phụ trách bộ phận tiếp viên của Công ty vận tải Kumho - Việt Thanh, doanh nghiệp nào cũng dễ dàng dùng phụ nữ làm tiếp viên, nhưng để gây được ấn tượng tốt với hành khách thì phải có một quy trình phục vụ riêng, phong cách riêng; trong đó, đòi hỏi người làm việc công việc này phải đạt được “chuẩn” của nhà xe. Hiện công ty đang khai thác 2 tuyến xe, với hơn 30 nữ tiếp viên, trong đó 5% có trình độ đại học, 15% trình độ cao đẳng, trung cấp. “Doanh nghiệp chuẩn bị mở thêm một tuyến mới nên đang cần tuyển thêm khoảng 20 nữ tiếp viên nữa, nhưng việc tuyển chắc cũng không dễ. Bởi sau gần 2 năm công ty bắt đầu hoạt động đến nay, khá nhiều chị em đến công ty xin việc, nhưng số người đáp ứng được yêu cầu không nhiều. Chưa kể đội ngũ phục vụ tuyến đang khai thác thường xuyên trong tình trạng thiếu người, vì nhiều chị em chỉ sau vài tháng làm việc đã xin nghỉ, do không chịu được áp lực về thời gian, sức khỏe hay chỉ vì những áp lực tâm lý... không tên”- Chị Huyền giãi bày.
